Her Protez Çocuğunuz İçin Uygun Olmayabilir
hepimizaileyiz.com.tr Yayın : 26.05.2022 - Güncelleme : 22.07.2022
Hiçbir ebeveyn bir gün uzuvlarından biri olmadan çocuğunun hayata uyum sağlamasına yardım etmek zorunda kalacağını düşünemez… Ne yazık ki, bazen biz ebeveynlerin başka seçeneği yoktur. Doğuştan bir rahatsızlıkla doğan veya hastalık veya travma sonucu ampütasyona ihtiyacı olan çocukların, uzuvları olmadan hayata uyum sağlamalarına yardımcı olmak için kuşkusuz aile üyelerinin desteğine ihtiyaçları vardır. Zorlu ve uzun bir yolculuk olacak olsa da çözümsüz olmadığımızı bilmek biz anne babaların en büyük tesellisidir.
Aile bireylerinin rehabilitasyon sürecine dahil olmasının önemini anlatan Öğretim Görevlisi Mert ilhan, çocuğa protez seçerken dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi verdi.
Son 20 yıldaki gelişmeler engelleri azaltıyor
Doğuştan uzuv defektiyle doğan ya da travmatik sebeplerle uzuv kaybı yaşayan çocuklar için bu durum hem ailesi hem de yaşları ilerledikçe kendileri için büyük bir problem olarak algılanabilmekte.
Doğuştan uzuv eksiklikleri, pediatrik uzuv kayıplarının en sık görülen nedenidir. Bunu travmatik sebepler ve edinsel ampütasyonlar takip ediyor. Uzuv kayıpları, çocukların normal motor gelişimlerinde limitasyonlara neden oluyor ve ciddi hareket kısıtlılıkları meydana getirebiliyor. Rehabilitasyon teknolojilerinde ve tıp alanındaki gelişmelerle birlikte çocuklara özel protez uygulamaları, son 20 yılda artış gösterdi. Çocukların kendilerine özgü protezler kullanarak kendi yaşıtlarıyla günlük yaşam aktivitelerinde katılımı ve önündeki engeller her geçen yıl daha da azalıyor.
Protezler fonksiyonel, sağlam ve hafif üretilmeli
Ampute çocukların yüksek aktivite düzeyini protez bileşenlerini yüksek derece strese maruz bırakıyor. Bu nedenle protezin tüm bileşenlerinin yüksek mukavemete sahip materyallerden yapılması, aktif yaşam tarzına uyumlu bir şekilde düzenlenmesi gerekiyor.
Çocuk protezlerinin üretiminde çocukların en aktif protez kullanıcıları olduğu göz önünde bulundurulmalı, tüm bileşenler çocukların zıplama ve koşma gibi yüksek aktivite düzeyine uygun olacak şekilde, fonksiyonel, sağlam ve hafif üretilmeli. Pediatrik protez kullanıcılarının yetişkinlerden en önemli farkının, sürekli büyüyen ve gelişim gösteren vücutlarının protez bileşenleriyle uyumunda yaşanacak problemler olacağı unutulmamalı. Bu nedenle protez parçalarının çocuk büyüdükçe değiştirilebilir ve yeniden düzenlenebilir şekilde üretilmesi büyük önem taşıyor. Protezin donanımlarının vücudun diğer eklemlerinde yaralanma meydana getirmeyecek modifikasyonlar içermesi gerekiyor.
Protez çocuğun büyüme ihtiyacına cevap vermeli
Protez ideal olarak çocuğun oturma, çömelme, emekleme ve diğer fiziksel aktivitelerde ilerlemesine izin vermesi gerekir.
Protez kararı verilirken yetişkin ve çocuk protez kullanıcıları arasındaki en önemli ayırt edici faktör, protezlerin çocukların büyüme ihtiyacına cevap verme zorunluluğudur. Haliyle çocuklarda belirli bir yaşa kadar protez bileşenlerinin gelişimine uygun olarak değiştirilmemesi, çocukta aktivite sınırlılıkları yaratarak çocuğun hem lokomotor hem de psikososyal gelişimini sekteye uğratacaktır. Bu yüzden çocuklara uygun protezlere kapsamlı bir değerlendirme sonunda karar verilmesi, periyodik değerlendirmelerle protezin vücuda uyumu belirlenmesi ve yaşına uygun değişimleri yapmak çok önemlidir.
Yanlış üretilmiş protezler vücutta sorunlar yaratıyor
Protezin çocuğun gelişim evrelerine uygun, uzvunun antropometrisine tam uyum sağlayacak şekilde üretilmemesi, enerji tüketiminin artmasına, çocuğun proteziyle hareket ederken güven problemi yaşamasına ve günlük yaşam aktivitelerinde limitasyonlara neden olur.
Çocuğun protez kullanan uzvunda deri problemleri, kas kısalıkları ve eklem hareket sınırlılıkları meydana gelebilir. Çocuk vücuduna uygun olmayan bir protezle yanlış hareket paternleri geliştirebilir. Ayrıca yanlış üretilmiş protezler vücudun diğer bölgelerinde kas iskelet sistemi sorunlarına neden olarak ağrı ve normal eklem hareketinde kısıtlılıklara neden olur ve bu problemler ilerleyici postür problemlerine yol açabilir. Protez teknolojileri oldukça gelişme gösterse de günümüzde hala her yaş için çocuğun kilosuna ve boyuna uygun protez bileşenleri bulmak mümkün olmayabiliyor. Bu nedenle özellikle ergenlik dönemine erişmiş çocuklarda çoğu zaman hem çocuk hem de yetişkin bileşenlerinin tek bir protez üzerinde kullanılması tercih ediliyor.
Çocukların protez bileşenleri ne zaman değiştirilmeli?
Çocukların iskelet sistemleri olgunlaşana kadar her 12 ila 24 ayda bir yeni proteze ihtiyaç duyar. Bu süre, yetişkinler için genellikle her 3- 5 yılda birdir. Çocuklarda ilk protez için doğru zaman, gelişim basamaklarına uygun olarak kol protezleri için oturma dengesinin sağlandığı, bacak protezleri için ise ayağa kalkmaya başlandığı zamandır. Protez bileşenlerinin değişimi 5 yaşına kadar yılda bir gerçekleştirilmeli, 5 ve 12 yaş arasındaki çocuklarda iki yılda bir ve 12 yaştan sonra 21 yaşına kadar üç ila dört yılda bir periyodik değerlendirmeler yapılarak değiştirilmeli.
Çocuklara uygun protezler nasıl seçilmeli?
Çocuk protezlerinin kullanımında ailenin de çocuk ile birlikte rehabilitasyon sürecine dahil edilerek eğitilmesinin büyük önem taşımaktadır. Özellikle protez bakımının ve doğru kullanımının çocuk tarafından bağımsız olarak başarılamayacağı erken yaşlarda aile bireylerinin çocuğa kullanım stratejilerinin öğretilmesi ve günlük bakımının sağlanması konusunda destek olması gerekiyor. Uygun olmayan protezler yürüyüş bozukluklarına ve postüral deformitelere neden olabiliyor. Bu yüzden fizyoterapist tarafından periyodik değerlendirilmesi gereken çocuğun verilen bakım yönergelerini ve proteze uyumunu arttıracak egzersizlerini aksatmadan uygulaması önemlidir.
Erken protez kullanımı teşvik edilmeli
Çocuğun protezini bağımsız olarak kullanabilmesi, yaşına uygun spor ve rekreasyonel aktivitelere katılımını, psikososyal gelişimini olumlu etkiler. Bu yüzden protez kullanımı teşvik edilmeli, 1 yaşından önce protez kullanımına başlamanın protezi daha çabuk kabullenmeyi sağladığı unutulmamalı. Geç protez kullanımına başlayan çocuklarda aktivitelerinde yeterliliklerinin azaldığı, protezi benimsemede güçlük çektikleri göz önünde bulundurulmalı.
