Ebeveynler Çocuklarının Davranışlarını Nasıl Etkileyebilir?

Klinik Psikolog Leyla Arslan
Yayın : 21.03.2025 - Güncelleme : 23.03.2025

Çocuğun kişilik gelişimi, çok erken dönemlerden itibaren başlıyor ve yaşamın ilerdeki dönemlerini de etkiliyor. Anne ve babanın çocuğa sevgi ve eğitim verdiğini belirten uzmanlar, bu sevginin dozunun önemine işaret ediyor.

Disiplinin çocuk gelişimi için önemini vurgulayan uzmanlar, “Disiplinsiz bir sevgi aslında çocuğu boşlukta bırakır. Aşırı reddeden aile gibi, aşırı seven aile de çocuğuna zarar verir. Bu da çocuğun kişilik ve kimlik oluşmasını olumsuz etkiler” uyarısında bulundu.

Çocuk ve Ergen Uzmanı, Klinik Psikolog Leyla Arslan, çocukların kişilik gelişiminde yapılan tutum hatalarına dikkat çekti. 

Dil, başkalarına karşı tutumlar, hatalardan sorumlu olma veya disiplin ve öğrenmeyle ilgili tutumlar, ebeveynlerin çocuklar üzerindeki etkisinin ortaya çıktığı faktörlerdir.  

Hangi Tutumlar Çocuğun Kimlik Oluşumunu Olumsuz Etkiliyor?

1. Aile Tutumları Yaşam Boyu Çocuğu Etkiliyor 

Çocukların fiziksel ve ruhsal olarak sağlıklı gelişmesinde en önemli konu anne ve babanın tutumudur. Aile tutumları, çocuğun kişilik gelişiminin yanı sıra, ilerideki yaşantılarını çok etkiliyor.  

Aile içindeki destekleyici ebeveyn-çocuk etkileşimleri ve duygusal sosyalleşme, bir çocuğun psikolojik iyiliğinin belirleyicileridir.

Ebeveynler çocuklarının duygusal gelişimine rehberlik etmede başarısız olduklarında ve duygularını görmezden geldiklerinde veya önemsemediklerinde, normal gelişimlerini engellerler. Bu nedenle, ebeveynlerin çocukların davranışları üzerindeki etkisi, zayıf ruh sağlığı için ilk tohumların atılmasına yol açabilir.

• Reddedilmek, ömür boyu iz bırakıyor 

Anne-baba olmanın ilk şartının ailenin çocuk sahibi olmaya kendini hazır hissetmesi gerektiğini belirten Leyla Arslan, “Eğer bu olay olmamışsa, çocuklar istenmeyen zamanda istenmeyen şekilde dünyaya gelmişlerse bu çocuklar anne ve babaları tarafından reddedilen çocuklar oluyor ve bu reddediliş çocuğun bütün ömrü boyunca iz bırakan bir tutum oluyor” uyarısında bulundu.

En Kötü Ebeveyn Tutumu Çocuğu Reddetmek

• Reddedilmek çocuğu saldırganlaştırıyor 

Bu en kötü ebeveyn tutumu çocuğu reddetmektir. Bu durum, çocuğu saldırganlaştırır, asosyal yapar. Çocuk ne yapacağını, doğruyu yanlışı hiçbir zaman bilemez ve onay bekleyen biri olur hatta bunu anne babadan alamadığı zaman dışarıda arkadaşlarından almak ister ve çete reisi olur ve dikkat çekecek işlere girer. Biz ne kadar bakarsak bakalım bütün uyumsuz davranışların altında annenin ve babanın etkilerinin tutumlarının çok önemli olduğunu görürüz.

2. Anne Baba Sevgisinin Dozu Önemli 

Anne ve baba çocuğuna iki önemli şey verir; sevgi ve eğitim. Bu sevginin dozu önemlidir, sevginin veriş şekli de önemlidir. Aşırı reddeden aile gibi, aşırı seven aile de çocuğuna zarar verir. Bu da çocuğun kişilik ve kimlik oluşmasını olumsuz etkiler.

Disiplinsiz bir sevgi aslında çocuğu boşlukta bırakır ve disiplin de çocuk gelişimindeki yeri son derece önemlidir.

Bir Çocuk Neden Şımarık ve Bencil Olur?

• Çocuğun Her Dediği Yapılmamalı 

Çocuğun neyi, nerede, ne zaman yapacağını ancak çocuklara verilen disiplinle öğretilebilir. O yüzden bütün bunları verirken anne ve babalar, bazı davranış kalıpları geliştirir. Örneğin, bazı anne babalar sadece kendi konforunu düşünür, çocuklar eğer onları rahat bırakıyorlarsa onların her istediğini yapabilir. Böyle durumda çocuk ne isterse yapar; doğru ya da yanlış. Anne de çocuğun her dediğini yapar, böyle bir durumda çocuk şımarık ve bencil olur.

Çocuğun Anne Babasının Rehberliğine İhtiyacı Vardır

3. Anne Babalar Çocuklarını İyi Gözlemlemeli

Çocuğun doğruyu ve yanlışı öğrenmesi gerektiğini, bu konuda ailenin rehberliğinin çok önemli olduğunu vurgulayan Leyla Arslan, şu tavsiyelerde bulundu:

“Anne ve babalar açısından en olumlu davranış, çocuğu kabul etmek, sevmek, sevecen davranmak, hoşgörülü davranmak ve kendine bir yaşam alanı oluşturmasını sağlamaktır. Çocuğun kendi gelişim hızında ilerlemesini sağlamak çok önemlidir. 

Başkalarının duygularına dikkat etmesi ve empati göstermesi öğretilen bir çocuk kuşkusuz nazik, sabırlı ve düşünceli olacaktır.

Ebeveynler, çocuklarına kendilerini sağlıklı bir şekilde nasıl tanımlayacaklarını ve ifade edeceklerini öğreterek onların  duyguları yönlendirmelerine yardımcı olabilirler.

Çocuk bizim istediğimiz insan olmak zorunda değildir. Anne babanın yaptığı en büyük yanlış çocuğu istediği kalıba dökmek istemektir. İşte çatışma da burada başlıyor.

Aslında anne-baba izleyici olup çocuğun ilgisi, merakı, gelişmesi ne yönde bunu anlamak zorunda. Anne-baba önce kendini tanımalı, kendi davranış ve tutumlarının farkında olmalı. Çocukları çok iyi gözlemlemeli çünkü her çocuk doğuştan farklıdır.”