Çocuklarda Gece İdrar Kaçırma Problemi Neden Olur?

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 16.09.2017 - Güncelleme : 28.11.2024

Sabahları çocukların yüzüne yerleşen mahcup tavırlar, havalandırmak için balkona çıkarılan yataklar, her sabah yıkanan ıslanmış çarşaf ve pijamalar… Eğer çocuğunuz geceleri altını ıslatıyorsa bu manzaralara alışmış olabilirsiniz. Ancak masum bir çocuk alışkanlığı gibi görünen bu tablo hafife alınacak bir alışkanlıktan öte olabilir...

Çocuk ve ailelerin sosyal yaşamını sekteye uğratan bu rahatsızlığı ve nasıl başa çıkılması gerekir? Çocuklardaki alt ıslatma problemi neden kaynaklanıyor? Hangi koşullarda normal kabul ediliyor?

Üroloji uzmanı Doç. Dr. Levend Özkan, gündüz herhangi bir işeme bozukluğu bulgusu olmayan çocukların sadece uykuda idrar kaçırma durumunun “gece altını ıslatma” veya “Monosemptomatik Enürezis Nokturna” olarak tanımlandığını anlatıyor. Bu durumun aile bağları ile ilişkisine dikkat çeken Özkan, ailelere konuyla ilgili önemli bilgiler verdi. 

Çocuklarda gece yatak ıslatma ailelerin ve çocukların birlikte yaşadığı önemli bir sağlık sorunudur.

1. Çocuklarda Alt Islatmanın Olası Nedenleri

Özellikle ailelerin, etraf duymasın, kimse bilmesin diye sakladığı ve ilerleyen yaşlarda çocuğun ruhsal dünyasında önemli travmalar yaratan ciddi bir sorun olarak kabul edilen idrar kaçırma, beş yaşından büyük çocuklarda, istemsiz olarak, en az ardışık üç ay süreyle, giysiye ya da yatağa, gece ve/veya gündüz idrar kaçırılması olarak tanımlanmaktadır.

Çocuklarda Sık Görülen Alt Islatma Nedenleri:

• Aile fertlerinde daha önce benzer duruma rastlanmış olması (genetik eğilim)
• İdrar torbasının yeterince büyümemiş olması, (Bu çocukların gündüz saatlerinde de sık idrara çıktıkları görülür)
• İdrar torbasında normalde olmaması gereken, istemsiz gelişen kasılmalar
• Uykunun derin olması ve çocuğun mesanesinin dolması nedeniyle beyne giden habere rağmen uyanamaması
• Gelişmiş insanda gece-gündüz farkının algılanmasıyla oluşan ve otomatik olarak gece böbreklerin idrar oluşturmasını azaltan
• "Vazopressin" isimli hormonun, bu çocuklarda yeterince ve zamanında salgılanmaması
• Ailede, ölüm, ayrılık, geçimsizlik, hastalık okul başarısızlığı gibi olayların kaygı yaratması
• Yeni bir kardeşin doğması (Çocuğun ilgiyi tekrar üzerinde toplayabilmek için kardeşine özenerek altını ıslatmasına neden olabilir)

2. Aileler Çocuğun Alt  Islatma Problemine Nasıl Yaklaşmalı?

“Çocuktur Geçer” Demeyin…  

Yedi yaş civarı çocuklarda görülme sıklığı yüzde 5 ila 10 arasında olan geceleri alt ıslatma problemi erişkinliğe kadar sürebiliyor.  

Enürezis görülen çocuklarda sıklıkla aile hikâyesi mevcuttur. Hem anne hem baba tarafında Enürezis mevcutsa çocukta görülme ihtimali de artar. Gece fazla miktarda idrar üretimi, düşük mesane kapasitesi veya mesane kaslarının istemsiz çalışması ve ağır uyku nedeniyle idrar hissiyle uyanmama bu rahatsızlığın diğer nedenlerinden olabilir. Monosemptomatik Enürezis tanısı mutlaka uzman doktor tarafından konulmalı, mesane veya diğer organların hastalıkları ekarte edilmeli. 

• Beş Yaş Altındaki Çocuklarda Alt Islatmak Normal Bir Durum  

5 yaşın altındaki çocuklarda gece altını ıslatma normal kabul edilebilir. Yedi yaş civarı çocuklarda görülme sıklığı yüzde 5 ila 10’dur. Yaşla beraber altını ıslatma da azalır. Yedi yaşından sonra her sene hastaların yüzde 15 kadarında azalma beklenir. Söz konusu hastaların yüzde 7 kadarında bu rahatsızlığın erişkin yaşlara kadar sürebildiği gözlemlenmiştir. 

Çocuklarda gece yatak ıslatma ailelerin ve çocukların birlikte yaşadığı önemli bir sağlık sorunudur. Bu vakaların çocukluk çağında görülme sıklığı dünyada %5 -%22 arasında olduğu bilinirken, ülkemizde bu oranın %12,4 - %25,5 olduğu saptanmıştır. Yani ülkemizde bu durumun yaşanma oranı dünya standartlarının maalesef üstündedir.

Öncelikle, tedavi planlanan bir çocukta, bu problemin gerçek nedeninin doğumsal bir yapı bozukluğu olmadığından emin olmak gerekir. Genellikle idrar tahlili ve ultrasonografik incelemeyle idrar iltihabı ve böbrek-idrar torbası yapılarında anatomik bozukluk olmadığı tespit edildikten sonra "Gece İdrar Kaçırma" sorunu tedavi edilmeye çalışılır.

Beraberinde gündüz kaçırma şikayeti olan çocuklar ayrı değerlendirmeye tutulurlar. Genellikle ailenin bu konuda şikayete başladığı 5-6 yaş döneminde, çocuk henüz durumunun bir sorun olduğunun farkında değildir. Bu sebeple, doktorun bu konuda hem çocuğu bilinçlendirmesi hem de ailenin konuya bakış açısını yönlendirmesi gerekir; yani hem çocuğu hem de aileyi tedaviye hazırlaması gerekir. Doktor burada tedavi hangi türde olursa olsun sonuca varmanın uzun sürebileceğini, moral bozukluğuna yer olmaması gerektiğini de vurgulamalıdır.

Alt Islatma Tedavisi Kısırlığa Yol Açar mı? 

3. Çocuğun Gece Altını Islatması Ne Zaman Sorun Olarak Görülmeli? 

• Tedavinin Herhangi Bir Sakıncası Var mı?  

Öncelikle destekleyici ilaç dışı önlemlere başvurulmalıdır. Yemek ile uyku arasının en az iki saat olmasına dikkat edilmesi, akşam yemeğinden sonra sıvı alımının ve sulu meyve tüketiminin kısıtlanması ve çocuğun yatmadan önce tuvalete gitmeye teşvik edilmesi probleme çözüm olabilir. 

Ancak bu önemlere rağmen geçmiyorsa gece idrar üretimini azaltan ilaçlar, alarm tedavisi veya her iki yöntemin kombinasyonu uygulanabilir. Saf enürezis rahatsızlığında çocuğun hayatını veya sağlığını tehdit eden bir durum yoktur. 

 Alt Islatma Tedavisi Kısırlığa Yol Açar mı? 

Tedavi hayat kalitesini artırmak amacıyla uygulanır. Bazen uygulanan tedavi ile altını ıslatma tamamen ortadan kalkabilir. Daha sıklıkla ise çocuk tedavi uygulanırken altını ıslatmaz ancak gerçek süreç doğal zamanında kendiliğinden düzelir. Bu nedenle belirli aralıklarla tedavi doktor tarafından uygun şekilde kesilerek kaçırma olup olmadığı gözlenmelidir.

4. Çocuklarda İdrar Kaçırma Nasıl Önlenir?

• Çocuklarda İdrar Kaçırma Sorununu Önlemenin 4 Yolu

4.1.  Alışkanlıkların Gözden Geçirilmesi

Gece yatmadan önce sıvı alımının azaltılması ve idrara çıkılması, ilk akla gelen tavsiyedir. Ancak bunun dışında, gündüz saatlerinde uzun süreler idrarını tutan çocukların bu alışkanlıklarından vazgeçirilmesi de önemlidir. Ayrıca gündüz saatleri boyunca düzenli aralıklarla sıvı alınmalıdır.

4.2. Tuvalete Çıkma Çizelgesi

Küçük çocukları motive etmek ve alt ıslatma istatistiği elde etmek için kullanılır. Bu çizelgede alt ıslatma olmadığı günler çizelge üzerinde birer sembolle (yıldız veya çiçek resmi gibi) aile tarafından işaretlenir. Çocuğun bu günlerde ödüllendirilmesi fayda sağlayacaktır. Aynı çizelge gün içi idrar kaçırmalarda da işlenirse, hekimin çocuğun ritmi hakkında fikir sahibi olmasını sağlar.

4.3. Alarm Sistemleri

İç çamaşırına ya da yatak çarşafı üzerine konan, ıslanmaya duyarlı bir parçası olan, idrar yapılmaya başladığı an ses uyarısıyla çocuğu uyandıran bu sistemler, gece idrar kaçırmalarında başarıyla kullanılan tedavi yöntemlerinden biridir. İlk günlerde çok yararlı gibi görünmese de, 6-8 haftalık tedaviyle sonuç alınabilmektedir.

4.4. İlaç Tedavileri

Gece boyunca böbreklerin idrar oluşturma hızını azaltacak ilaçlar kullanılmaktadır. Ana maddesi desmopressin olan ve dilaltına konulup hemen eriyen bir tablet şeklinde kullanılan bu ilaç, gece boyunca idrarın daha az salgılanmasını sağlar, mesanenin dolma zamanını uzatır. Çocukların en az %70'inde iyi sonuç verir.

5. Ne Zaman Doktora Başvurmalı? 

• Tedavi için uygulanan yöntemler nelerdir?

Anne ve babalara, ebeveynlere şunu söylemek isterim, eğer çocuğunuz -erkek ya da kız olsun- 5 yaşını geçmesine rağmen geceleri yatağını ıslatmaya devam ediyorsa derhal bir üroloji uzmanına başvurmanız gerekmektedir. Çok büyük tetkikler, çok eziyetli tahliller ve filmler gerekmeyecektir.

Kısa bir muayene ve basit tetkiklerden sonra çocuğunuz tedavi altına alınabilecektir. Erken başvuru ve erken tedavi ile çocuğun ilerleyen hayatında bazı sosyal ve psikolojik sorunlara sahip olmasının da önüne geçilecektir. Böylece mutlu sabahlar, mutlu çocuklar bizlerin olacak ama unutmamak lazım özellikle ailelerin, etraf duymasın, kimse bilmesin diye sakladığı alt ıslatma rahatsızlığı çocuğun ruhsal dünyasında önemli travmalar yaratan ciddi bir sorundur.

Aileler arasında yaygın bir endişe olan ilaç kullanımının ilerleyen yaşlarda kısırlık v.b sorunlara yol açmaz. Önerilere uyulduğu sürece ilaç tedavisi ile hiçbir ciddi istenmeyen etki beklenmez. Tabii ki tedavi mutlaka uzman bir doktor tarafından düzenlenmeli ve takip edilmeli, internette reklamı yapılan ve bilinçsizce kullanılan ilaçlardan uzak durulmalıdır.