Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Nasıl Anlaşılır?

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 14.04.2013 - Güncelleme : 31.03.2023

İdrar yolu enfeksiyonu, bakterilerin idrarınıza girmesi ve mesanenize kadar gitmesidir. 100 kız çocuğundan 8'i ve 100 erkek çocuğundan 2'si idrar yolu enfeksiyonu sorununu yaşar. Küçük çocukların idrar yolu enfeksiyonu ile bağlantılı böbrek hasarı riski daha büyük çocuklara veya yetişkinlere göre daha fazladır. 

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Fikret İşbilir, çocuklarda sık görülen idrar yolu enfeksiyonlarının belirtilerini ve tedavi yöntemlerini anlattı.

İdrar yolu enfeksiyonunun özellikle küçük kız çocuklarında sık görülen bir enfeksiyon türü olduğunu belirten Dr. İşbilir, çocuklar ishal, bez kullanımı, pişik gibi nedenlerle kolaylıkla bu hastalığa yakalanabilir, kendilerini ifade edemediklerinden hastalık fark edilmezse ve doktora gidilmezse ilerleyerek böbreklere zarar verebilir.” diye konuştu. 

 Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonunun belirtileri neler? İdrar yolu enfeksiyonu nasıl önlenir? İşte, yanıtları.

1. İdrar Yolu İltihabı Kız Çocuklarında Daha Sık Görülüyor 

Çocuğunuz bir bebekse veya size nasıl hissettiğini söyleyemeyecek kadar küçükse, belirtiler muhtemelen belirsizdir ve idrar yolu ile bağlantılı değildir. Çocuğunuzun ateşi yüksek olabilir veya huysuz olabilir ve yemek yemeyebilir. Bazen bir çocuğun sadece düşük dereceli ateşi olur, gevşek dışkı olur veya sağlıklı görünmez. Bebek bezi idrarının "kötü koktuğunu" fark edebilirsiniz.

İdrar yolu iltihaplarının çoğu, bakterilerin üretradan girerek idrar torbasına yayılması ile oluşur. Çocuklarda oldukça sık rastlanan idrar yolu iltihapları genellikle ciddi değildir. Bazı çocukların boşaltım sisteminde doğuştan anormallikler bulunabilir; bunlar idrar yolu iltihabına daha kolay ve sık yakalanır. Cinsel organların hafif enfeksiyonuna da sıkça rastlanır.

İdrar yolu iltihaplarının çoğu, bakterilerin üretradan girerek idrar torbasına yayılması ile oluşur. Çocuklarda oldukça sık rastlanan idrar yolu iltihapları genellikle ciddi değildir. Bazı çocukların boşaltım sisteminde doğuştan anormallikler bulunabilir; bunlar idrar yolu iltihabına daha kolay ve sık yakalanır. Cinsel organların hafif enfeksiyonuna da sıkça rastlanır.

Normal şartlarda idrarda herhangi bir bakteri, mantar ya da virüs bulunmaz. Ancak idrar yoluna herhangi bir nedenle mikrop girişi olduğunda idrar yolu enfeksiyonu oluşur. İdrar yolu enfeksiyonlarının büyük bir bölümü sindirim sisteminde bulunan “Escherichia coli” bakterisinden kaynaklanmaktadır.

Çocukların ishal, bez kullanımı, pişik gibi nedenlerle kolaylıkla bu hastalığa yakalanmaları mümkün olabilmekte, kendilerini ifade edemediklerinden hastalık fark edilmediği takdirde ilerleyerek böbreklere zarar verebilmektedir. 

Tekrarlayan pişik, idrar yolu enfeksiyonlarının göstergesi olabilir. Sıkı ve markasız bezler de mantar enfeksiyonlarına ve idrar yolu enfeksiyonuna yatkınlık sağlar.

İdrar yolu enfeksiyonu, idrar yollarını etkileyen bakterilerin neden olduğu bir enfeksiyondur. Bu enfeksiyon türü, özellikle küçük kız çocuklarında daha yaygın görülmektedir. İdrar yolu enfeksiyonları etkilediği bölgeye göre 3 farklı ana başlıkta incelenmektedir.

• Üretrit, idrarın mesaneden vücuda taşınmasını sağlayan tüpün enfeksiyonudur.

• Sistit, mesanede enfeksiyon oluşması ile ortaya çıkar.

• Piyelonefrit ise, genellikle ileri aşamalarda ortaya çıkan bir tablodur ve böbrek enfeksiyonunu ifade eder.

Daha sık kız çocuklarında görülen idrar yolu enfeksiyonları, boşaltım sistemini oluşturan organlardan herhangi birinin, böbrekler, idrar torbası ya da bunlar arasındaki kanallar nedeniyle iltihaplanmasıdır. 

Kızlarda daha sık görülmesinin nedeni, kızlarda idrar torbasından çıkan kanal (üretra) daha kısa ve makata daha yakın olduğundan dışarıdan bu bölgeye bakterilerin girmesi daha kolaydır. 

Normal şartlarda idrar sterildir ve içinde bakteri barındırmaz. Bununla beraber idrar yolları deri ve anüs bölgesinde yerleşmiş çok sayıdaki bakterilerin tehlikesi altındadır. Bakteriler idrar kanalından girdikten sonra mesane ve daha sonra da böbreğe yerleşir ve oralarda çoğalırlar böylelikle enfeksiyon oluştururlar. Enfeksiyon sadece mesane de yerleşmişse "sistit", böbreğe de ulaşmışsa "piyelonefrit" adını alır ve ikincisinin hayati önemi vardır.

2. İdrar Yolu iltihabının Belirtileri Nelerdir? 

Çocuğun idrar yolu enfeksiyonu nedeniyle verdiği belirtiler tamamen yaşı ile alakalıdır. 

Eğer çocuğunuz yenidoğan veya süt çocuğu dönemimde ise bu şikayetler idrar yolu ile ilgili olmaktan çok çocuğun genel durumunda bazı değişiklikler yapar. 

• Normalden daha sık idrara çıkma.
• İdrar yaparken ağrı duyma.
• İdrarın pembe renkli ya da bulanık olması.
• İdrar kokusunda değişiklik.
• Ateşin yükselmesi.
• Halsizlik.
• İştah kaybı.
• Karın ağrısı.  

Çocukta idrar yaparken ağlama, huysuzluk, iştahsızlık, hareketlerde azalma ve sağlıksız görünüm, kabızlık görülebilir ve genelde bu şikayetlere ateş eşlik eder.

Bebeğinizin bezinde kötü kokulu idrar dikkatinizi çekebilir. Bu gibi şikayetlerin 1-2 günden fazla sürdüğü zamanlarda bir sağlık kuruluşuna başvurmakta fayda vardır. 

Daha büyük çocuklarda ise bu idrar yaparken ağrı ve bazen buna bağlı ağlama, sık idrara çıkma, küçük kazalar şeklinde gece-gündüz idrar kaçırma, idrarda kan, kötü kokulu ve bulanık idrar, eğer böbreklerde etkilenmişse sırt ağrısı görülebilir. Böbreğin etkilendiği durumlarda yüksek ateş de görülür.

• İdrar Kaçırma Bu Hastalığın Belirtisi Olabilir

İdrar yolu enfeksiyonu çocuğunuzu dikkatli gözlemlediğinizde hastalıktan şüphelenmek için yeterli belirtilere neden olur. Sıklıkla karşılaşılan belirtiler; sık idrara çıkma, idrar yaparken ağlama, idrar kaçırma, idrarın bulanık renkte ve kötü kokulu olması, sıkışmış hissetmeye rağmen az miktarda idrar yapmak, ateş, halsizlik, bulantı ve kusmadır.

Belirtilerden bir veya birden fazlasının çocuğunuzda bulunması halinde erken tanı ve tedavi sağlanabilmesi için alanında uzman bir çocuk sağlığı ve hastalıkları hekimine müracaat etmek gerekmektedir.

3. Bu Durumda Ne Yapmalı? 

Çocuğunuz hasta görünüyorsa çişinin pembe ya da bulanık olup olmadığına bakın. Daha sık idrara çıkması ya da çişini yaparken yanma duyması da önemlidir. Çocuğunuzun altını bağlıyorsanız bunları değerlendirmeniz güç olacaktır; ancak idrarın kokusundaki bir değişikliği fark edebilirsiniz.  

Çocuğunuzun bol bol sıvı almasını sağlayın, böylece böbrekler çok çalışıp iltihabı atabilir. 

Ateşini ölçün, yüksekse düşürmek için doktorunuzun önerdiği dozda ateş düşürücü şurubunu verebilirsiniz. 

Çocuğunuzda idrar yolu iltihabı geliştiğinden kuşkulanıyorsanız en kısa zamanda doktorunuza danışın.

“ÇOCUKLAR HİJYEN ÖNLEMLERİNE TEŞVİK EDİLMELİ” 

Çocukları idrar yolu enfeksiyonlarından korumak adına alınabilecek bazı önlemler bulunmaktadır:

• Çocukların sık sık tuvalete gitmesi teşvik edilmeli,
• Çocukların hijyenik bir ortamda kalması sağlanmalı,
• Çocuklara bol su içirilmeli,
• Çocukların genital bölge hijyenine dikkat edilmeli ve çocuklara hijyen önlemleri öğretilmeli,
• Çocuklar tuvaletini yaptıktan sonra altları önden arkaya doğru silinmeli,
• Çocuk iç giyiminde pamuklu ürünler tercih edilmelidir.
   

Enfeksiyonun neden olduğu semptomların hafif olması durumunda, hekimler ebeveynlerin sadece çocuklarına bol miktarda su içirerek idrar yolunun temizlenmesine yardımcı olmalarını önerebilmektedir. Ancak semptomlar şiddetliyse veya enfeksiyon tekrar ediyorsa, doktorlar genellikle antibiyotik tedavisi önerirler. Bu tedavide uygun antibiyotiğin seçilmesi ve doğru dozda alınması önemlidir.

Çocuğunuzun sağlığı için reçetesiz ilaç kullanımından kesinlikle kaçınılmalı, bir belirti gözlendiğinde en kısa sürede doktora müracaat edilerek önerileri dikkate alınmalı, hastalık ilerlemeden tedavi edilmelidir.

4. Doktor Nasıl Bir Tedavi Önerir? 

Doktor çocuğunuzu muayene eder. İdrar tahlili yaptırmanızı isteyebilir. İdrar analizi için alınacak örnek önemlidir ve çocuğunuzun yaşına göre farklı yöntemle alınır. 

Bu küçük çocuklarda, idrar kanal çıkışına yapıştırılan küçük bir torba, idrar kanalından girilen ince bir kateter veya daha büyük çocukta steril bir kaba yapılan örnekle yapılır. Örnek inceleme ve kültür sonrası hangi bakterinin enfeksiyondan sorumlu olduğu saptanır ve ona uygun tedavi seçeneği planlanır.

Eğer enfeksiyon sadece mesanede sınırlı ise ağızdan alınan antibiyotikler (şurup veya tablet), ateş ve böbreğin etkilendiği durumlarda damardan, hastanede 1-2 gün izlenerek ve sonraki dönemde ağızdan alınacak antibiyotiklerle yapılır. Bütün şikayetlerin kaybolması enfeksiyonun şiddetine göre haftalar alabilir.