Obezite Nasıl Kontrol Altına Alınır?

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 16.03.2017 - Güncelleme : 12.07.2024

Uzmanlar uyarıyor:  Erkeklerde elma, kadınlarda armut tipi obezite artıyor!  

Obezite, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de en önemli sağlık sorunları arasında ilk sıralarda yer alıyor. Toplumda her 10 kişiden 3’nde görülen fazla kilolar; kalp hastalıkları ve kanser başta olmak üzere hayati riske neden olan hastalıklara da zemin hazırlıyor.

Kadın ve erkeklerde farklı özelliklerde ortaya çıkabilen obezite, kişiye özel uygulanan modern yöntemlerle kontrol altına alınabiliyor. 

Prof. Dr. Oğuzhan Karatepe, obezite ve cerrahi yöntemlerle tedavisi cerrahisi hakkında bilgi verdi 

 Obezite, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır.

Obezitenin Belirtileri Neler?

1. Obezite Nedir?

• Her 10 kişiden 3’ünün fazla kilolarla başı dertte  

Obezite, vücut kitle endeksinin erkeklerde %25, kadınlarda ise %30’un üzerine çıkması ile başlayan bir sağlık sorunudur. Boy- kilo endeksi 18 ile 24 arasında olan kişiler normal kilolu sayılırken; 25’in üzerinde olanlar fazla kilolu, 30’un üzerinde 1. derece obez, 35’in üzeri 2. derece obez, 40’ın üzeri olanlar ise morbid obez kategorisine girmektedir. 

Fazla kilolu vücuttaki yağlanma dağılımı da çok önemlidir. Yağ dokusunun sadece göbek bölgesinde birikmesiyle halk dilinde erkek tipi şişmanlık olarak adlandırılan elma biçimi obezite ortaya çıkmaktadır.

Obezite Nasıl Kontrol Altına Alınır?  

• Kadınlarda Armut Tipi Obezite Görülüyor  

Kadınlarda da daha çok yağların kalça bölümünde toplandığı armut tipi obezite görülmektedir. Aşırı kiloların sadece %5’i genetik sebeplerden kaynaklanırken; %95’i yetersiz fiziksel aktivite, çevresel faktörler, yanlış beslenme, nörolojik ve biyokimyasal bazı bozukluklardan kaynaklanmaktadır. 

Bu sebepler erkeklerin %20’sinde, kadınların ise %40’ında fazla kilolara neden olmaktadır. Bu da toplumun %30’nun fazla kilolu olduğunu yani her 10 kişiden 3’ünün normal kilonun üzerinde olduğunu ortaya koymaktadır. 

2. Obezitenin Yarattığı Sağlık Sorunları Neler?

• Pek çok kanser türü tetiklenebiliyor 

Çağımızın en önemli sağlık sorunlarından birisi haline gelen aşırı kilolar, kişilerde öncelikle uyku apnesi, solunum zorluğu, aşırı kıllanma ve ruhsal bozukluklar gibi sorunları beraberinde getirebilmektedir.

Yaşam konforunu olumsuz yönde etkileyen aşırı kilolar aynı zamanda koroner kalp rahatsızlıkları, hipertansiyon, insülin tipi diyabet ve karaciğer yağlanması gibi hayati riske neden olan hastalıkları da tetikleyebilmektedir. 

Normal kilonun üzerinde olan kadınlarda rahim ve safra kesesi kanseri, erkeklerde ise kolon ve prostat kanseri riski artmaktadır. 

Obezitenin Tedavi Yöntemleri Neler?

3. Obezite Nasıl Tedavi Edilir?

• Obezite cerrahisi hayat kurtarıyor 

Obezite sorunu yaşayan kişilere cerrahi yöntemden önce diyet tedavisi uygulaması gerekmektedir. Beslenme ve fiziksel aktivite alışkanlıkları değiştirilmeli, bazı durumlarda ilaç tedavisi ve psikoterapi desteği de eklenmelidir.

Uygulanan diyet tedavilere olumlu yanıt alınamadığı takdirde cerrahi tedavi yöntemleri uygulanmalıdır. 

Artan teknolojik imkanlar, hekimlerin tecrübeleri, kolay yapılıyor olması ve düşük komplikasyon oranı ile başarı oranlarını artıran cerrahi yöntemler, son yıllarda oldukça popüler hale gelmiş durumdadır. 

Obezite Nasıl Kontrol Altına Alınır?  

• Obezite, Birçok Hastalığının Sebebi

En sık yapılan mide küçültme ameliyatları ile hastalar kilolarının %60’ından kurtulabilmektedir. Mide küçültme ameliyatının en önemli riski, ameliyat sonrası mide dikiş yerlerinde meydana gelebilecek sızmalardır. Ancak kullanılan malzeme, cerrahi teknik, uygulanan cerrahinin tipi ve cerrahın tecrübesi bu riski ortadan kaldırabilmektedir. Yapılan araştırmalar obezite cerrahi riskinin %0,2 olduğunu ortaya çıkarmıştır.

Obezite cerrahisi olmayan ya da obez kalmaya devam eden hastalarda kanser ve diğer hayati risk taşıyan hastalıkların gelişme riski daha fazladır. Uygun yöntemin seçilmesi ile gerçekleştirilecek obezite ameliyatı hastaya yaşam boyu önemli konfor sağlamaktadır. 

• Kalıcı kilo kontrolü için hastaya önemli görev düşüyor  

Obezite cerrahisi yaşam tarzı değişikliğinin ilk aşamasıdır. Ancak bu tarz değişikliğine yardımcıdır ve tek başına da etkili değildir. Bu cerrahi bir yağ alma ya da hemen zayıflama yöntemi olarak da değerlendirilmemelidir. Cerrahi sonunda hastanın iradesine yardımcı olur. Yani yeni dönemde hastaya çok önemli görevler düşmektedir.

En önemlisi, beslenme alışkanlığının tekrar düzenlenmesidir. Bunun için diyetisyen ve psikolog yardımı ile kısa bir eğitim gereklidir. Daha sonra hastanın hareket ve aktivitesinin düzenlenmesi ile kalıcı kilo kontrolüne yönelik çeşitli eğitimler verilir. Hastaların ameliyat sonrası diyetin yanı sıra spor ve düzenli fiziksel aktiviteyi de yaşamlarına sokmaları çok önemlidir. 

4. Obezitenin Yol Açtığı Sağlık Sorunları Neler?

• Obezite beraberinde birçok sağlık sorununu da getiriyor

Sağlığı olumsuz etkileyen kompleks ve multifaktöriyel bir hastalık olarak kabul edilen obezite, günümüzde önlenebilir ölümlerin sigaradan sonra gelen ikinci en önemli nedenidir. Obezite pek çok sağlık sorununa zemin hazırlamaktadır. Bunlar başlıca şöyle sıralanabilir

• Tip 2 diyabet ve prediyabet
• Kalp-damar hastalıkları
• Hipertansiyon
• Hiperlipidemi
• Beyin damar hastalıkları
• Çeşitli kanserler
• Obstrüktif uyku-apne sendromu
• Karaciğer yağlanması
• Gastroözofageyal reflü
• Safra yolları hastalığı
• Polikistik over sendromu
• İnfertilite yani kısırlık
• Osteoartroz ( Eklem aşınması)
• Depresyon

5. Obezite Nasıl Tedavi Edilir?

• Kilo almanın önemli nedenlerinden biri kullanılan ilaçlar

Kadınlarda, erkeklerle kıyaslandığında daha yüksek oranda vücut yağ yüzdesi vardır. Yetişkin hayatta erkeklerle kıyaslandığında kadınlar daha çok yağdan kilo almaya meyillidirler. İnsülin grubu, sulfonilüre grubu, glitazon grubu, glukokortikoid grubu ve antipsikotik gruptaki ilaçların kullanımı kilo almaya neden olabilir.

Fizik muayenede guatr olması hipotiroidiyi düşündürür. Proksimal kas güçsüzlüğü, aydede yüzü ve/veya ciltte menekşe renkli çatlaklar Cushing Sendromunu düşündürür. Kadında akne veya tüylenme artışında polikisitik over sendromu (PKOS) açısından değerlendirme yapılmalıdır.

Hastanın öyküsünden, fizik muayenesinden ve başlangıç kan testlerinden yola çıkarak ileri değerlendirme yapmak da gerekebilir. Hipotalamik obezite, büyüme hormonu eksikliği ve hipogonadizm gibi durumlarda hipotalamus-hipofiz aksı da değerlendirilmelidir.

• Obezite önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır

Obezite öncelikle önlenebilir, daha sonrasında da tedavi edilebilir bir toplum sağlığı problemidir. Erken çocukluk döneminde ve yetişkinliğe geçiş dönemindeki çocuklarda obezite sıklığının artması bu hastalıkla toplum olarak mücadele edilmesi gerekliliğini net bir şeklide ortaya koymaktadır. Kim tarafından tanımlanırsa tanımlansın; global bir epidemi olarak kabul edilmektedir.

Obezite hastalığı için tarama yüksek riskli hastaların tespit edilmesini sağlar. Yüksek riskli hasta grubu böylelikle sağlık riskleri, yaşam tarzı değişiklikleri, obezite tedavi seçenekleri ve sağlık risklerinin azaltılması konusunda profesyonel destek alabilir. Kilo fazlası veya obeziteli olan bireyler muayene edilmeli ve laboratuvar testleri istenmelidir.

Bu kombine değerlendirme; obezitenin tipini ve ciddiyetini, oluşturduğu sağlık risklerini ve tedavi seçenekleri konusundaki yol planını belirlemede yardımcı olur.

Obeziteli bireyin tedavisinde damgalayıcı (stigmatizma) diyalogları kullanmamak gerekmektedir. Kural koyucular, gönüllü kuruluşlar, eğitim unsurları, sağlık otoriteleri yani toplumun tüm unsurları bu gittikçe artan sağlık problemi için güçlerini birleştirerek ellerinden geleni yapmalıdır.