Aileler, Çocuklarının Bir Sorun Yaşadığını Nasıl Anlayabilir?

Psikolog Gülden Gül
Yayın : 28.05.2019 - Güncelleme : 02.03.2025

"Tüm çocuklar zaman zaman üzgün, kaygılı, sinirli veya saldırgan davranışlarda bulunabilir; bazen hareketsiz oturmayı, dikkat etmeyi veya başkalarıyla etkileşim kurmayı zor bulabilirler. Genellikle bu davranışlar çocukların tipik gelişim evrelerinin bir parçasıdır. Ancak bazen bu durum daha ciddi bir soruna da işaret edebilir." diyor uzmanlar. 

Peki ama çocuğun bir sorun yaşadığı nasıl anlaşılır? Uzman psikologlar, çocukların bazen yaşadıkları sorunları sembolik ya da metaforik dillerle ifade ettiklerinden, ailelerin problemi görmekte zorlanabileceğine dikkat çekiyor. 

Çocuklar, yetişkinler gibi "Benim bir sorunum var" diyemezler. Yaşadıkları ve içinde bulundukları durumun, sorun olduğunun farkında dahi olmayabilirler. Uzman Klinik Psikolog Gülden Gül, bu nedenle çocukların sorunlarını sembolik diller ile ifade ettiklerini belirterek ailelere önemli tavsiyelerde bulundu.

Aileler çocuklarının bir sorun yaşadığını nasıl anlayabilir uzmanına sorduk. 

Aileler, Çocuklarının Bir Problemi Olduğunu Nasıl Anlayabilir?

1. Çocuğunuzu Anlamak: Aşırı Utangaç Tavırlar Bunun Bir İşareti Olabilir  

Çocuklar, yetişkinler gibi benim bir sorunum var diyemezler. Yaşadıkları ve içinde bulundukları durumun, sorun olduğunun farkında dahi olmayabilirler. Çocuklar kimi zaman yaşadıkları sorunları sembolik diller ile ifade edebilirler; aileler bu duruma çok dikkat etmeli. 

2. Çocuğunuzu Anlamak: Yaşadıkları Sorunları Sembolik ya da Metaforik Yöntemlerle Belli Ederler  

Çocuklar kendilerini etkileyen durumları sözel olarak ifade etme konusunda yetersiz kaldıklarından, deneyimlerinin onlar için ne anlama geldiğini sembolik ya da metaforik yöntemlerle daha kolay gösterebilirler. 

• Peki Sembolik ya da Metaforik Yöntemler Neler? 

Alt ıslatma, tırnak yeme, içe kapanma veya hiperaktif davranışlar, takıntılı davranışlar gibi yaş dönemine göre değişiklik gösteremekle birlikte akla gelebilecek yaşanılan her sorun ‘benim bir korkum, kaygım, sorunum var’ deme şekilleridir. 

Cinsel istismar çocuklarda içe kapanma, ani aşırı utangaçlık, daha önce güven duyduğu veya sevdiği kişinin yanında aniden rahatsızlık olarak kendisini göstermeye başlayabilir. 

Ev değiştirme, okul değişimi, aile içi sorunlar, kardeş doğumu gibi nedenler olmadan bu semptomlar ortaya çıktıysa ebeveynlerin istismarı araştırmaları faydalıdır. 

Çocuğunuzu Nasıl Anlayabilirsiniz?  

3. Çocuğunuzu Anlamak: Çocuğunuzun Oynadığı Oyuncaklar Aslında Çok Şey Anlatır  

Sembolik ve metaforik yöntemlerin içerisine ise çizdikleri resimler, oyuncak seçimleri, tekrar tekrar izlediği ekranı sayabiliriz. Her biri gizli bir mesaj niteliğindedir. Günlük hayatta bastırdığı ve hatırlayamadığı, altta yatan duygusal tepkilerini bu yollar ile ortaya çıkarır, ifade ederler. 

Oyun terapisi odasında gördüğümüz durum, genellikle çocuğun odada yüzlerce oyuncak içerisinden ilk seçtiği oyuncak ve kurduğu oyun, çocuğun sorununu temsil eder. Babası tarafından şiddet gören çocuğun hacıyatmazı tekmelemesi veya baba oyuncağını alıp kum tepsisinin içerisine gizleyip ‘şimdi oynamaya başlayabiliriz’ demesini örnek verebiliriz.

4. Çocuğunuzun Akran Zorbalığı Yaşayabileceğini Düşündünüz mü?  

Eğer çocuğunuz size cinsel istismara uğradığını söylüyorsa ona inanmanız gerekir. Zaten korkmuş, kendi hatası olup olmadığına ilişkin endişeleri olan çocuk, yalan söylediğinin düşünülmesine dayanamaz. Açıklanamayan okula gitmede isteksizlik, korku ve kaygı, uyku sorunları, eşyalarında kaybolma ya da hasar verme belirti olabilir. 

Akran zorbalığına işaret eden bu durumdan şüpheleniliyorsa çocuğa anlatması için ortam hazırlamak ve zaman tanımak gerekir. Çocuğunuzun başını daha fazla derde sokmasını engelleyerek, okul yönetimiyle konuşup süreci takip etmeniz gerekir. 

 Çocuğun Bir Sorun Yaşadığı Nasıl Anlaşılır?

Aileler Çocuklarına Nasıl Yardımcı Olabilir?

5. Aileler Çocuklarına Nasıl Destek Olmalı?

• Çocuğunuza Öğüt Vermeyin, Onu Dinleyin  

Çocuklara onları eleştirmeden, öğüt vermeden, bir şey beklemeden, onun istediği şekilde geçirmek için ayrılacak zaman, başka sorunların çıkmasını engelleyebilir. Bu zamanın çok uzun olması gerekmez. Günde ayıracağınız 15-20 dakikalık zaman, ona değer verdiğinizi gösterir. 

• Dinlemeniz Çocuğunuzun Sakinleşmesini Sağlar  

Bazen bu tür davranışları görmezden gelmek, çocuk öfkeli bir şekilde davranırken tepki vermeyip odadan çıkmak, buna karşın olumlu davranışları olduğunda onunla ilgilenmek etkin bir yoldur. Bir başka yapılması gereken şey çocuğun duygularını anladığınızı ona söylemektir. Bu, çocuğun sakinleşmesine yardımcı olacaktır.

• Tavrınız "Ne Hissettiğini Anlamaya Çalışıyorum" Yönünde Olmalı  

Onu değiştirmeye çalışmak ya da duygusunun gereksiz olduğunu söylemek şeklinde yapıldığında durumu daha da içinden çıkılmaz hale getirir. ”Kızacak ne var? Ne oldu sanki?” gibi müdahaleler yerine, “Şu anda kızgın olduğunun farkındayım” demek doğru seçimdir. 

Eğer duygusunu anlayamadıysanız o zaman “Ne hissettiğini anlamaya çalışıyorum” diyebilirsiniz. Sizin duygusunu anlamanız ya da anlamaya çalışmanız onun öfkesini kontrolüne yardımcı olacaktır.

Çocuğunuzun davranışlarında birkaç haftadan uzun süren alışılmadık değişiklikler fark ederseniz, alanında uzman bir doktordan danışmanlık almanın zamanı gelmiş olabilir.