Aileler Kardeşler Arasındaki Kıskançlığı Nasıl Önleyebilir?

Dr. Figen Karaceylan Çakmakçı
Yayın : 31.03.2025

Kardeş kıskançlığı, çocuğun anneye ihtiyacının olduğu zamanlarda, özellikle erken yaşlarda daha yoğun yaşanıyor. Çocuklarda kıskançlık, yeterince ilgi görmediklerini algıladıklarında genellikle ortalığı karıştırmak için ortaya çıkar. 2-4 yaş arasının, kıskançlık davranışının sıklıkla görüldüğü bir dönem olduğunu belirten Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Dr. Figen Karaceylan Çakmakçı, “Kardeşler arasındaki yaş farkının az olduğu aile ortamlarında kardeş kıskançlığı daha fazla görülür” açıklamasında bulundu. 

Kardeşler arasında yaş farkı azsa kıskançlık daha fazla görülüyor.

 Kardeş Rekabeti 'Çok Normal Bir Duygu'

1. Kardeş Kıskançlığının Belirtileri

Kardeş kıskançlığı her çocuğu aynı şekilde etkilemez. Bazı çocuklar yeni bir kardeşi heyecanla karşılarken, diğerleri güvensizlik veya rekabet duygularıyla mücadele eder. Kıskançlığın nasıl ortaya çıktığı çocuğun mizacına, aile dinamiklerine ve ebeveynlerin geçişi nasıl ele aldığına bağlıdır. Bazı çocuklar sorunsuz bir şekilde uyum sağlarken, diğerleri sıkıntı veya kızgınlık belirtileri gösterebilir.

Kıskançlık ortaya çıktığında, uzun vadeli rekabeti önlemek ve olumlu bir kardeş ilişkisi sağlamak için erken dönemde buna müdahale etmek önemlidir.

Küçük yaştaki çocukların duygularını sözel olarak ifade etmekte güçlük yaşadıkları için kardeşine karşı hissettiği kıskançlık duygusunun huzursuzluk, huysuzluk, uyku ve yeme sorunları, hırçınlık şeklinde dışa vurabildiğini söyleyen Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Dr. Figen Karaceylan Çakmakçı, “Çocuklar böylece hem sıkıntılarının olduğunu gösterir hem de ilgiyi üzerlerine çekerler” dedi.

2. Çocuklar Neden Kardeşini Kıskanır?

• Yeni doğacak bebek rakip olarak algılanıyor

Doğum yaklaştıkça annenin yorgunluk ve halsizlik nedeniyle çocuğa eskisi kadar ilgi gösterememesi ve zaman ayıramamasının kıskançlığa neden olabildiğini anlatan Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı Dr. Figen Karaceylan Çakmakçı, “Ayrıca yeni doğacak bebek için yapılan alışverişlerin çocuğun huzursuzluğunu arttırması, aileye yeni katılan kardeşin evdeki tüm dengeleri değiştirmesi ve çocuk tarafından rakip olarak algılanması, çocuğun herkesin kendinden daha iyi olduğunu ve daha az sevildiğini düşünmeye başlaması ve çocuğun anne babasının sevgisinin ve ilgisinin artık onun üzerinde olmadığını düşünmesi kardeş kıskançlığının başlıca nedenleri arasında yer alıyor. 

"Çocuğum Kardeşinden Hoşlanmıyorsa Ne Yapmalıyım?"

3. Yeni Kardeş Geldiğinde Çocukta Görülen Değişimler 

• 1-5 Yaş Arası Çocuklarda, Yeni Kardeş Geldiyse Görülen Değişimler: 

Yürümeye başlayan çocuklar ve okul öncesi çocuklar, hala duygusal düzenleme becerilerini geliştirmektedir ve duygularını sözlü olarak ifade etmekte zorlanabilirler.

Kıskançlıkları genellikle daha belirgin şekillerde ortaya çıkar:

Çocuğunuzun yeni rolüyle gurur duymasını sağlamak için ona bebeğin "ağabeyi" veya "ablası" diye hitap edin.

Bebeğiniz Geldikten Sonra Çocuğunuzun Uyum Sağlamasına Yardımcı Olun

Gerileyen davranış: Tuvalet eğitimi almış çocuklar kazalar yaşamaya başlayabilir veya tekrar emzik veya biberon isteyebilirler.
Dikkat çekme eylemleri: Büyük çocuk ebeveyninin dikkatini yeniden kazanmak için yaramazlık yapabilir, öfke nöbetleri geçirebilir veya anne babaya daha çok yakın olmak isteyebilir. 
Bebeğe karşı saldırganlık: Bazı çocuklar bebeğe vurmaya veya onu itmeye çalışabilirken, bazıları da "Bebeği geri gönder!" gibi sözler söyleyebilir.
İçe Kapanma: Bazı çocuklar dışa vurmak yerine alışılmadık derecede sessiz ve içe kapanık olabilirler.
Sahiplenme: Oyuncaklarını paylaşmayı reddedebilirler veya "Bu benim annem!" gibi şeyler söyleyebilirler.

• 6-12 Yaş Arası Büyük Çocuklara Yeni Bir Kardeş Geldiğinde Görülen Değişimler: 

Daha büyük çocuklar aile dinamiklerindeki değişiklikleri anlarlar ancak göz ardı edilme veya daha olgun davranmaya zorlanma gibi daha karmaşık duygularla mücadele edebilirler. Kıskançlıkları daha dolaylı yollarla ortaya çıkabilir:

Pasif kıskançlık: Duygularını açıkça ifade etmek yerine bebeği görmezden gelebilir, alaycı sözler söyleyebilir veya kayıtsız davranabilirler.
Rekabetçilik: Kendilerini bebekle karşılaştırabilirler, küçük kardeşin daha fazla ayrıcalık, ilgi veya sevgi aldığını düşünebilirler.
Sorumluluklara karşı kızgınlık: Bebekle çok fazla ilgilenmeleri beklenirse, bunun haksızlık olduğunu düşünebilirler.
Diğer alanlarda davranışlar sergilemek: Okulda uygunsuz davranışlarda bulunabilirler, aile aktivitelerinden uzaklaşabilirler veya başka şekillerde ilgi arayabilirler.
Duygusal hassasiyet: Küçük sorunları kişisel olarak algılayabilir ve kendilerine farklı davranıldığını hissedebilirler.

Ebeveynler kıskançlık belirtilerini fark ettiklerinde, çocuklarının bir kardeşin gelişiyle daha iyi başa çıkabilmelerine yardımcı olmak için erken adımlar atabilirler.

4. Anne – Babalar Kardeş Kıskanlığını Nasıl Önleyebilir? 

1. Ebeveynler, kardeş daha dünyaya gelmeden çocuklarını bir kardeşi olacağına hazırlamalı. En önemlisi, anne - baba “kardeş kıskançlığı olacak” diye bir beklenti içine girmemeli.

2. Çocuğa kardeşini kıskanmasının normal bir şey olduğu, bunu yüksek sesle söylemekten korkmaması ve utanmaması gerektiği özellikle belirtilmeli.

3. Çocuğun çevresindeki büyüklerin de kardeş doğumu ile birlikte “kıskançlık olacak” diye beklentiye girmemeleri gerekir.

4. Ebeveynler, çocuklarını sevdiklerini ve önemsediklerini, çocuklarına hissettirmeli.

5. Ebeveynler, dengeli ve tutarlı davranmalı, kıskançlığı pekiştirecek her türlü davranış ve tutumdan kaçınmalı.

6. Çocuğu sakinleştirmek için yeni gelen kardeş ebeveynler tarafından “Onu zaten sevmiyoruz, o küçük”, “Seni daha çok seviyoruz” şeklinde dışlanmamalı.

7. Kardeş doğduktan sonra, böyle bir duruma yeterli derecede hazırlanmamış çocuğa “Sen artık abla/abi oldun” denmemeli.

8. Çocuğa, “Seni de seviyoruz kardeşini de ancak onun bizim bakımımıza ihtiyacı var” mesajı doğru bir şekilde iletilmeli.

9. Çocukların kendi aralarında yaşadıkları sorunların çözümünde, anne ya da baba taraf olmamalı.

Unutmayın, ara sıra kıskançlık doğaldır, ancak sevgi ve güvenceyle çocuklarınız ömür boyu sürecek bir kardeş bağı geliştirecektir. Amaç tüm olumsuz duyguları ortadan kaldırmak değil, her iki çocuğun da eşit derecede değerli ve güvende hissettiği bir ev ortamı yaratmaktır.

SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS)

S.1. Büyük kardeşler neden yeni doğan bebeğe karşı kıskançlık hissederler?

Dikkat bebeğe kaydığında, daha büyük kardeşler yerlerinden edilmiş hissedebilirler. Ebeveyn sevgisini kaybetmekten endişe duyabilirler, rutindeki değişikliklerle mücadele edebilirler veya bebeğin sürekli bakım gerektirmesinden dolayı hayal kırıklığına uğrayabilirler.

S.2. Bebeğim gelmeden önce çocuğumu bu duruma nasıl hazırlayabilirim?

Onları sürece dahil edin - bebeğin tekmelemesini hissetmelerine izin verin, kardeşler hakkında kitaplar okuyun ve ne bekleyeceklerini açıklayın. Onlara "büyük kardeş" rolü vererek ve birlikte kaliteli zaman geçirerek önemlerini pekiştirin.

S.3. Çocuğum doğduktan sonra yaramazlık yaparsa ne olur?

Gerileme, öfke nöbetleri veya ilgi çekme davranışı normaldir. Sabırlı olun, duygularını kabul edin ve hala birebir ilgi gördüklerinden emin olun. Kıskançlığı cezalandırmaktan kaçının ve bunun yerine çocuğunuza sevgi dilini kullanın. 

S.4. Çocuğum kardeşinden hoşlanmıyorsa ne yapmalıyım?

Sevgiyi zorlamayın. Bunun yerine, küçük olumlu etkileşimleri teşvik edin, nazik davranışları övün ve bağlarının zamanla doğal olarak büyümesine izin verin.