Çocuğunuza Karşı Çok Sert Davrandığınızı Gösteren İşaretler

Prof. Dr. Ahmet H. Alpaslan
Yayın : 24.02.2025

Otoriter ebeveynlik, yüksek disiplin ve katı kurallar ile çocuk yetiştirme tarzıdır. Bu ebeveynler genellikle "Ben ne dersem o olur" yaklaşımını benimser ve çocuklarının duygularına, düşüncelerine çok fazla önem vermezler. Peki, bu tarz bir ebeveynlik çocuklar üzerinde nasıl psikolojik etkiler bırakır?

Çocuğunuz için en iyisini istemeniz doğaldır, ancak bazen yüksek beklentiler ebeveynlerin çocuklarının davranışlarını aşırı müdahele etmesine yol açabiliyor.

Çocuk yetiştirirken disiplin önemli olsa da, aşırı sert bir tutumun çocuğun psikolojik ve duygusal gelişimini olumsuz etkileyebileceğini söyleyen Çocuk ve Genç Psikiyatristi Prof. Dr. Ahmet H. Alpaslan, ailelere bu konuda önemli tavsiyelerde bulundu. 

İşte, uzman psikologlara göre çocuğunuza karşı çok sert davrandığınızı gösteren bazı işaretler. 

Otoriter ebeveynliğin çocuklar üzerindeki psikolojik etkilerini uzmanlara sorduk. 

 Dengeli Anne Baba Tutumları Çocuğun Sağlıklı Gelişimi İçin Önemli

1. Aşırı Otoriter Tutumlu Ailelerin Çocuklarını Nasıl Etkiliyor?

Otoriter tutumu benimseyen ebeveynler çocukların kendilerinin belirledikleri kurallar doğrultusunda davranmalarını ve onları denetlemeyi amaç edinirler. Ailede çocuğun itaati önemlidir, çocuk kurallara uymadığı takdirde ceza alacağını bilir.

Otoriter anne baba tutumunu benimseyen ebeveyn çocuğunu sürekli denetleyerek ve kontrol ederek onun kendine olan güvenini ortadan kaldırıp kişiliğini hiçe saymaktadır. Bu tip ailelerde yetişen çocukların duygu ve düşünceleri dikkate alınmaz, çocuklar koyulan kurallara itiraz etmeden uymak zorundadırlar. Kurallara uyulmadığı durumda fiziksel şiddet ve baskı kullanılabilir. Bunun sonucunda kendi kararlarını kendi veremeyen, özgüveni düşük bir çocuk yetişir.

Otoriter tutumu benimseyen anne babalar çocuklarının onlara mutlak olarak itaat etmesini, kuralları ve istekleri tartışmasız olarak kabul etmelerini beklerler, sevgilerini göstermezler ve çocukla aralarına mesafe koyarlar.

Aile ile ilgili ya da çocuk hakkında alınacak kararlarda çocukla fikir alışverişine girmeden kararları kendileri alırlar.

Aile tarafından çocuğa uygulanan katı disiplin anlayışı çocuk üzerinde iki farklı sonuç doğurabilmektedir. Bu durum, çocuklardan bazılarının ezilip bastırılmasına, boyun eğmelerine neden olurken bazılarının ise saldırganlaşmasına, kontrolsüzlük belirtileri göstermesine neden olabilir.

Ebeveynler otoriter tutumu benimsediklerinde sevgi ve ilgi gösterme davranışlarını yalnızca istenilen davranışlarını arttırmak için kullanırlar. Çocuklarına yalnızca onların istedikleri gibi davranırlarsa sevgilerini gösterirler. Fiziksel ve duygusal olarak cezalandırılan bu çocukların kişilik gelişimi olumsuz yönde etkileneceği gibi dıştan yönetilen bağımlı bir kişilik yapısı gelişecektir.

Psikologlara Göre Çocuğunuza Çok Sert Davrandığınızı Gösteren İşaretler

2. Çocuğunuza Sert Davrandığınızı Gösteren İşaretler 

Çocuğunuz Sürekli Korku İçinde Davranıyorsa 

• Sizinle konuşurken tedirgin oluyorsa.
• Hata yapmaktan aşırı korkuyorsa.
• Göz temasından kaçınıyorsa.

Sürekli Eleştirildiğini Hissediyorsa 

• Yaptığı hiçbir şeyin yeterli olmadığını düşünüyorsa.
• Başarıları takdir edilmek yerine küçümseniyorsa.
• Özgüveni düşükse ve kendini yetersiz görüyorsa.

Duygularını Sizinle Paylaşmaktan Kaçınıyorsa 

• Hislerini anlatmaktan çekiniyorsa.
• Sizi üzmemek veya kızdırmamak için duygularını saklıyorsa.
• Her şeyi içine atıyorsa

Sürekli Ceza ile Disiplin Sağlamaya Çalışıyorsanız 

• Daha çok ceza veriyor, ancak ödüllendirmiyorsanız.
• Hata yaptığında sürekli sert tepki gösteriyorsanız.
• Duygusal veya fiziksel cezalar uyguluyorsanız.

Sevgi ve Şefkat Göstermekte Zorlanıyorsanız 

• Ona sevginizi yeterince belli etmiyorsanız.
• Daha çok kurallar ve disiplinle yaklaşıyorsanız.
• Sarılma, övgü ve ilgi göstermiyorsanız.

Çocuğunuz Sürekli Stresli ve Mutsuz Görünüyorsa 

• Sürekli kaygılı, sinirli veya içine kapanık bir ruh halindeyse.
• Başkalarına karşı saldırgan veya çekingen davranıyorsa.
• Oyun oynamaktan veya eğlenmekten uzak duruyorsa.

İletişim Yerine Otoriteyi Ön Planda Tutuyorsanız 

• Çocuğunuzun fikirlerini dikkate almıyorsanız.
• Her zaman sizin kurallarınıza uymasını bekliyorsanız.
• "Ben ne dersem o olur" anlayışıyla yaklaşıyorsanız.

Sağlıklı Anne Baba Çocuk İlişkisi Nasıl Olur?

3. Ne Yapabilirsiniz?

Sağlıklı bir ebeveyn-çocuk ilişkisi, sevgi, saygı, güven ve açık iletişim üzerine kurulmalıdır. İşte, güçlü bir ebeveyn-çocuk ilişkisi oluşturmanın temel unsurları:

Çocuğunuza Koşulsuz Sevgi ve İlgi Gösterin 

• Çocuğunuzun sadece başarılı olduğunda değil, her durumda sevildiğini hissetmesini sağlayın.
• Sarılmak, öpmek, gülümsemek gibi fiziksel sevgi gösterileri önemlidir.
• "Seni seviyorum" demekten çekinmeyin.

Açık ve Etkin İletişim Kurun 

• Çocuğunuzu gerçekten dinleyin ve onun fikirlerine değer verin.
• Sorun yaşadığında ona yön göstermek yerine, çözümü bulmasına yardımcı olun.
• Onunla konuşurken göz teması kurun ve tüm dikkatinizi verin.

Güvenli Bir Ortam Sağlayın 

• Çocuğunuzun duygularını özgürce ifade edebileceği bir alan yaratın.
• Hata yaptığında yargılamak yerine öğretici bir yaklaşım sergileyin.
• "Senin yanındayım, bana güvenebilirsin" mesajını verin.

Sınırlar ve Kurallar Belirleyin 

• Disiplin gereklidir ama sert cezalar yerine mantıklı sınırlar koyun.
• Çocuğunuzun yaşına uygun sorumluluklar verin.
• Kuralları koyarken, nedenini açıklayın: "Bu kural senin iyiliğin için" gibi.

Empati Kurun ve Onu Anlamaya Çalışın 

• "Senin yerinde olsam nasıl hissederdim?" diye düşünerek yaklaşın.
• Onun da zor zamanlar geçirebileceğini kabul edin ve duygularına saygı gösterin.
• Ceza yerine rehberlik etmeyi tercih edin.

Çocuğunuzun Olumlu Davranışlarını Takdir Edin 

• Küçük başarılarını bile fark edip övgüyle destekleyin.
• "Seninle gurur duyuyorum", "Bunu başardığın için çok mutlu oldum" gibi cümleler kullanın.
• Başarısız olduğunda ise, "Önemli olan denemen, tekrar birlikte deneriz" diyerek motive edin.

Birlikte Kaliteli Zaman Geçirin 

• Günde en az 10-15 dakika tamamen çocuğunuza odaklanın.
• Beraber oyun oynayın, kitap okuyun veya yürüyüş yapın.
• Telefon, televizyon gibi dikkat dağıtıcıları bir kenara bırakın.

Onun Bir Birey Olduğunu Kabul Edin 

• Çocuğunuzun kendi kişiliğini ve ilgi alanlarını geliştirmesine izin verin.
• Her zaman mükemmel olması gerektiğini düşündürmeyin.
• Bağımsız kararlar almasına ve sorumluluklarını üstlenmesine yardımcı olun.

4. Demokratik Aile Tutumları Nasıl Olur?

• Aile İçinde Sevgi, Saygı ve Güven Üzerine Kurulu Bir İlişki Benimsenmeli 

Demokratik ailelerde anne baba ve çocuk arasındaki iletişimde “koşulsuz sevgi” ve “empati” temeldir. Aile içinde ortaya çıkan sıkıntılar iletişim kurularak çözülür, evde sıcak ve samimi bir ortam vardır. Kurallar çocuğun gelişimini sağlamak ve sorumluluk duygusu kazandırmak için çocuğun yapabileceği düzeyde belirlenir.

Kurallar fikir alışverişi yapılarak iş birliği içerisinde belirlenir. Demokratik ailelerde sevgi ve hoşgörünün yanında disiplin de vardır, gerektiğinde çocukların davranışları sınırlandırılır.

• Daha fazla empati kurun ve çocuğunuzun bakış açısından olaylara bakmaya çalışın.
• Eleştiri yerine yapıcı geri bildirimde bulunun.
• Sevgi ve güven ilişkisini ön planda tutarak disiplin sağlayın.
• Çocuğunuzun duygularını ifade etmesine izin verin.
• Onu dinlediğinizi hissettirin ve duygularına değer verin.

Ailede çocuklarla, ebeveyn ilişkisinde temel belirleyici faktör anne ve babanın tutum ve davranışlarıdır. Anne ve babanın çocuklarına karşı sergiledikleri davranış şekilleri, olaylar karşısında sergiledikleri tutumlar, anne ve baba ile çocuk arasındaki ilişkinin yönünü ve şeklini belirler.

Psikolojisi düzgün, ruhi yapısı sağlam, karakteri olumlu yöne doğru kanalize edilmiş çocuk yetiştirebilmek için anne ve baba tutumları çok ama çok önemlidir.

Eğer sert bir ebeveyn olduğunuzu fark ettiyseniz, çocuğunuza karşı tutum ve davranışlarınızda yapacağınız küçük değişikliklerle çocuğunuzla daha sağlıklı ve sevgi dolu bir ilişki kurabilirsiniz. Sağlıklı ebeveyn-çocuk ilişkisi, otorite ve disiplin yerine güven ve anlayışa dayalı bir bağ kurmakla mümkündür. Unutmayın, mutlu bir çocuk, sağlıklı bir ilişkinin sonucudur!