Annelikte Mükemmellik Takıntısı Çocuğu Nasıl Etkiliyor? Uzmanlar Uyarıyor: “Mükemmellik Takıntısı Olanlar Krizlerde Yıkılıyor!"

hepimizaileyiz.com.tr
Yayın : 03.11.2017 - Güncelleme : 11.11.2022

Çağımızın sessiz sorunlarından biri de mükemmelliyetçi anneler...  “Mükemmellik takıntısı olanlar krizlerde yıkılıyor!” diyen Üsküdar Üniversitesi Rektörü Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Nevzat Tarhan mükemmeliyetçi anneleri anlattı...

1. Mükemmellik Beklentisi Kaygı Sebebi 

Her anne çocuğu için en mükemmelini ister. Çocuğunun gözünde de mükemmel görünmek ister. Mükemmel olmak, mükemmeliyetçi olmak demek değildir. Bunu ayırt edememek ise çocuk yetiştirme konusunda birçok hataya neden olur.  

Mükemmellik beklentisi kaygıya sebep olur, kaygı nedeniyle de hiç rahat edemezler. Mükemmel anne olacağım diye çocuğun nefesini dahi kontrol eder. Bir şey olmasın diye devamlı aşırı tetiktedir. Ve rahat değildir, çocuğa da kendi kaygısını bulaştırır. Çocuğun ruhunu daraltır. Ruhsal gelişimini olumsuz etkiler bu nedenle mükemmelliği doğru tanımlamak gerekiyor.  

Annelikte Egolara Yer Yok  

Kadının mükemmel anne olmayı hedeflemesi güzel ama mükemmelliği doğru tanımlamak gerekiyor. İnsan günümüzde bilgiye daha kolay ulaşır oldu. Bir arama motoruna mükemmellikle ilgili bir şey yazsanız birçok sonuç gelecektir karşınıza ama bu bilginin yüzde kaçı uygulanabilir? 

  “Mükemmellik Takıntısı Olanlar Krizlerde Yıkılıyor” 

Mükemmelliyetçi Anne Esnek Değil

2. Mükemmelliyetçi Anneler Kriz Yönetemiyor 

İnsanın çeşitli bilgi kaynaklarından faydalanması güzel ama en güzel referans hayat tecrübesi olan kişilerdir. Teorik bilgiden çok pratik bilgiler önemlidir. Kitapta yazmasıyla uygulaması aynı değildir. Bunun için annenin bilmesi lazım.

Mükemmelliği yöneten anneler kriz yönetimi yapamazlar. Mükemmellikte düşünce katılığı, hep kendi kuralları vardır, o kuralların dışına çıkılmasını istemezler. Bir krizde de sürprize kapalıdırlar. Esnek olamazlar.

3. Mükemmelliyetçi Anne Tutumu Çocuğu Nasıl Etkiliyor?

Bu nedenle mükemmellik takıntısı olan kişiler krizlerde yıkılırlar. Mükemmel olan bir kişi, bir anne “Ben mükemmel anne olmalıyım" derken çocuğu da mükemmel olsun ister. Bu durumda çocuğun her hareketinin mükemmel olmasını ister, çocuğun yaşından fazla bir olgunluk bekler. Bu da gerçekçi olmadığı için böyle mükemmeliyetçi annelerin çocukları anneye hem sevgi hem öfke besleyebilir. Anne sevdiği için anneyi severler ancak, çocuğu kısıtladığı için de anneden nefret ederler. Böyle çelişkili duygular ortaya çıkabilir.

Evlendikten sonra dikkat ettiğimiz şeylerin başında şu gelir; çocuk, kadın erkek ilişkilerinde olumlu mu, olumsuz mu etki oluşturmuş. Çocuk olduktan sonra kadın genellikle bütün ilgisini ve enerjisini çocuğa veriyor. Erkek ise ilgi ve enerjisini işine veriyor. Böyle olunca kadın erkek arasındaki ilgi, ilişki zayıflıyor. 

Mükemmellik Takıntısı Olanlar Krizlerde Yıkılıyor

Mükemmelliyetçi Annenin Çocuğu Özgüvensiz Yetişiyor

4.  Annelik ve Evlilik Olgunluğu Önemli 

Kadın mutfakta farklı, yatak odasında farklı olmalı. Misafir geldiği zamanki rolü farklıdır. Bu rol paylaşımını iyi yapamazsa eğer çatışma çıkıyor. Bunu genellikle bazıları ikiyüzlülük gibi değerlendiriyor. Bu ikiyüzlülük değildir. Sokakta giydiğimiz kıyafeti yatarken giymediğimiz, yazlık ve kışlık kıyafetlerimizin farklılığı gibi bu da duruma uygun davranmaktır. Bu bir sanattır, annelik becerisidir. Annelik olgunluğu olmadan bir kimse anne olursa işte bu ve benzeri sorunlar yaşanabiliyor. Annelik ve evlilik olgunluğu çok önemli. 

Annelik Olgunluğu Olmadan Anne Olmak Sorunlara Neden Oluyor 

İnsanın ne yaptığı kadar nasıl yaptığını da göstermesi gerekir. Okullarda eğitim ile fizik, kimya, matematik, çocuk gelişimi vs. öğretildiği düşünüldüğünde, hayat becerisi öğretilmiyor okullarda.

Hayat becerisinin de aslında okullarda öğretilmesi gerekiyor. Her yaşa uygun davranmak nedir? Evlilik ile ilgili annelik pratikleri, babalık pratikleri konuları hayat beceresi kapsamında öğretilmesi gereken faydalı bilgiler. Eğitim ile öğretim aynı şeyler değil.

Bilgiyi yüklemekle eğitim bir değil. O bilgiyi uygun yer, uygun zaman ve uygun biçimde kullanabilmektir eğitim. Bu ancak yaşanılarak öğreniliyor. Onun için en güzel eğitim tecrübe aktarımıdır.  

 Mükemmellik Takıntısı Olanlar Krizlerde Yıkılıyor 

5. Mükemmelliyetçi Anne Tutumu Nasıl Önlenebilir? 

Hayat tecrübesi olan kişilerin tavsiyelerini almayı unutmamaları gerekir. Günümüzde bu çekirdek aile sistemi bu eğitimi olumsuz etkiledi. Çekirdek aile sisteminde ailede anne, baba, çocuklar beraber büyüyorlar; fakat hayat tecrübesi olan annene babaanne gibi kişilerin çocukla teması az. 

• Mükemmelliyetçi Anne Eleştiriye Açık Değil 

Anne, baba teması az olduğunda çocuklara kendi tecrübelerini aktaramıyorlar. Bunu kitaplardan, televizyondan öğrenmeye çalışıyorlar. Ama burada tek doğru yok. Doğrular kişiye göre değişebiliyor. Aile büyüklerinin yaşam tecrübeleri küçümsenmemeli. Onların görüşleri, fikirleri alınsın, yine son kararı gençler kendileri versin.

•  Aile Büyüklerinin Tercübelerinden Faydalanın 

Bir kadın, "Ben iyi anneyim." diyorsa o iyi anne değildir. İyi anne olmak yoktur ama iyi anne olma çabası vardır. Ben iyi anne olmaya çabalıyorum diyebilir. Ve bu güzel bir şeydir. Ama ben iyi anneyim dediğinde kişinin iyi anne olup olmadığı ancak hayatın sonunda anlaşılabilir.

Anneliğin meyvesi çocuklar. Bunu yıllar gösterir. Bir kimse iyi anneyim derse hataya karşı körleşir. Bu işletmelerdeki işletme körlüğü gibi. Ben bu işi biliyorum diyorsa bir yönetici o konuda kördür, görmez ve buradan hareketle hatalar yapabilir. İşletme körlüğü olmaması için her yönetici bağımsız denetçiler ile kendi göremediğini görmeye, hatalarını bulmaya çalışır.  

Hataları bir yardım olarak görür ve eleştiriye açıktır. Eleştirmeye açık değilse iyi anne de olamaz. Çocuğu iyi yetiştirmek bir insanın iyi bir fabrika kurması, iyi mühendis olması, iyi mimar olması, iyi doktor olması kadar önemli bir şeydir. Meslek olarak güzel ama iyi anne olmak da bir kariyerdir. Hem iyi anne, hem iyi iş kadını olmak mümkün. İkisini bir yapmak gerekir.

• Mükemmel Anne, Mükemmel Çocuk İster...

Narsisizmi yüksek, mükemmel anne olmalıyım diyen bir kimse çocuğunu da mükemmel ister. Çocukta ise çocukça davranışlar, yaşına uygun arkadaşlar, davranışlar ve haylazlıklar olur. Ergenlik döneminin dinamikleri, ergenlik sorunları vardır. Bu doğaldır. Yine kardeş sorunları vardır, okulda sorunlar vardır bunlar hep doğal şeylerdir. Daha doğrusu çocuğun hata yapma hakkı vardır. 

•  Çocuğun Hata Yapma Hakkı Var  

Mükemmel anneler çocuğun hata yapma haklarını istemez, mum gibi çocuk isterler. Bu durumlarda çocuklar genellikle ergenlikten sonra anneye düşman olurlar. Anneler şöyle söylerler; “Bu çocuk 10-11-12 yaşına kadar benim üçüncü bacağım gibiydi. Hiç yanımdan ayrılmıyordu. Ne dersem yapıyordu. Şimdi tam tersi, bana düşman!” Annesine anne demeyen çocuk biliyorum. Annesine sen diyor, babasına o kadına söyle olarak söylemde bulunuyor. 

• Çocuğun Psikolojisi Hapisane İçerisinde Kalıyor 

Mükemmeliyetçi bir anne çocuğunu bir proje gibi yetiştirmek isteyen annedir aynı zamanda. Annesinin mükemmelliğinden sıkılıp, DNA testi isteyen çocuklar oluyor. Çünkü anne o derece çocuğu bunaltıyor ki çocuğu mükemmel olacaksın diye her dakikasına hatta çocuğun rüyasını bile kontrol etmeye çalışıyor. Arkadaşlarını, her şeyini kontrol ediyor. Çocuk bir psikolojik hapishane içerisinde kalıyor. 

6. Mükemmelliyetçi Anne Tutumu Çocuğun Özgüvenini Zedeliyor 

Psikolojik özgürlüğü olmayan bir çocuk yetişiyor. Ve bazı çocuklar kuzu gibi oluyor, itaat ediyor, kimliksiz ve kişiliksiz, özgüvensiz çocuk olarak yetişiyor. Bazı çocuklar ise özellikle özerklik duygusu olan çocuklar, annesini protesto ediyor, ters kimlik oluşturuyor.

Çok Kontrolcü, Müdahaleci Annelerin Çocukları Özgüvensiz Yetişiyor 

Mesela anne çalışkan olmasını istiyorsa o tembel oluyor. Anne onun ‘A’ dünya görüşünde olmasını istiyorsa o ‘B’ dünya görüşünde oluyor. Ters kimlik geliştiriyor. Bu çok kontrolcü, müdahaleci annelerde görülüyor. İşgalci anne diyoruz buna hatta ahtapot anne diyen de var, süper annelik diyen de, helikopter anne diyen de... Devamlı çocuğun üzerinde dolaşıyor, nereye gitse sanki helikopter gibi onu gözlemliyor. Bu tarz helikopter annelik, müdahaleci annelik çocukta ya özgüven eksikliği ya da ters kimliğe sebep oluyor.

7. Ne Yapmalı? 

• Mutlu Anne, Mutlu Çocuk Demektir 

Annenin mutlu olması çocuğun mutlu olması demektir. Genel pozitif psikolojideki temel kurallar anne mutluluğu için de geçerli. Sıradan şeylerden mutlu olması, dünyayı değiştirmek yerine kendini değiştirmeye çalışması gerekir. Bir olaya girdiği zaman orada bir karamsarlık varsa ben bunu pozitife nasıl çekebilirim düşünmesi, pozitif yorumlar yapmaya açık olması gerekir. 

• Mükemmelliyetçi Annelere Bir Soru: İyi Bir Çocuk mu, Yoksa Başkasına Çelme Takan Bir Çocuk mu İstersiniz? 

Anne çocuk yetiştirirken nasıl bir çocuk istiyor, kendince tanımlasın. İyi bir doktor, iyi mimar, iyi iş adamı, bununla birlikte iyi bir insan mı olsun? Burada ego ideali, hedeflediği model önemli. İyi insan olması önemli değil, başarılı olsun da isterse soğan başı olsun yaklaşımı doğru değil. Böyle yetiştirildiğinde çocukta hep lider olmak duygusu olur. Çocukta böyle durumda barışçıl bir liderlik oluşmaz. Kendisiyle de barışık olmaz. Bu kişi hep başkasına çelme takan bir kişi olur. 

• Çocuğunuza Önce “İyi İnsan” Olmayı Öğretin  

İyi meslek sahibi olmanın dışında iyi insan olmanın da öğretilmesi gerekir çocuğa. Tüm annelerin ideali bu olmalı. Yaratılışı, varoluşu iyi bilen insan olmayı, iyi kul olmayı, iyi insan olmayı öğretmeli çocuğuna. Sadece dünyevi hedefler koymaması gerekiyor annenin. Bu, çocuğun olaylar karşında aciz, çaresiz kaldığı zaman sığınacağı liman olacaktır. Bunlar zihinsel sığınaktır.  

İnsan, hayatta tek başına yaşamaya göre yaratılmamış. Sosyal yapının bir parçası olmaya göre yaratılmış. Onun için insan, ben önemliyim, başkaları önemli değil derse, ben kutsalım, aile kutsal değil derse evliliğini yürütemez. İnsanın, bireysel fayda ile sosyal fayda arasında, bireysel çıkar ile sosyal çıkar arasında dengeyi kurabilmesi lazım.

Hayata anlam katmak önemli. Yapılan işte bir anlam olması gerekiyor. İnsanın hayatı, yiyip, içmek, çoğalmak ve barınmaktan ibaret değil. İnsanın soyut hedefleri vardır. Soyut idealleri vardır. Var oluş gayesi, yaşama nedeni var, ben neden varım... Bu soruları sorabilmesi gerekiyor. Dolayısıyla yaptığı işi bir anlama oturtması gerekiyor.  

• Önemli Olan Çocuğunuzla Sıcak İlişki Kurmak  

Hayatta ben varoluşa, yaratılışa uygun yaşadım diyebiliyorsa anlam katmış oluyor. Onun için anlamlılığın insanın yaşam felsefesinde olması gerekiyor.  Başarılı veya başarısız, yaptığın işi bitireceksin. Bu modelin sağladığı tatmin, huzur veriyor insana. Bu nedenle iyi annenin mutlu olabilmesi için mutluluk felsefesine uygun yaşaması lazım. Anne mutlu olursa zaten çocuk da mutlu olur. 

Ailedeki, evdeki atmosferi sevgi dolu, sıcak bir atmosfer yapmak gerekiyor. Sıcak aile ortamında, çocuklarıyla sıcak ilişki kurmayı başaran anne babaların iyi çocukları oluyor. Eğer sıcak ilişki kurulamıyorsa o çocuk her zaman riske açık halde yaşıyor. Önemli olan çocuğunuzla sıcak bir ilişki kurabilmek, onunla her şeyi konuşabilmektir.