Bebeğinizin Dil Gelişimini Desteklemek İçin Neler Yapabilirsiniz?

Dr. Melda Alantar
Yayın : 19.05.2012 - Güncelleme : 25.04.2025

Bebeğinizin Dil Gelişimini Desteklemek İçin Neler Yapabilirsiniz?

Dil gelişimi doğumla başlayan ve yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Çocuklar dünyaya geldikleri günden itibaren çevrelerindeki sesleri algılamaya, sesler çıkarmaya ve anadilin temel yapısını kazanmaya başlarlar.

Pedagog Dr. Melda Alantar, 0-2 yaş arasındaki bebeklerin dil gelişimi için, anne ve babalara yardımcı olacak önerilerde bulundu.

Çocuğunuzun kelimeleri anlamayı ve kullanmayı öğrenmesine yardımcı olmanın birçok yolu var. 

Konuşma ve Dil Gelişimi Neden Önemlidir?

1. Bebeğinizin Konuşmasına Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?

Konuşma ve dil gelişiminin bir çocuğun hayatında hayati önem taşır. 

• Bebeğinizin gözlerinin içine bakarak ve gülümseyerek onunla konuşun. Onu ismi ile çağırın.

 • Yatağın üzerine bebeğin göz teması kurabileceği, renkli, farklı sesler çıkaran hareketli oyuncaklar asın. Seslere yönelmesi, hareketleri izlemesi için yönlendirin. Dördüncü aydan sonra oyuncağa uzanması ve dokunması için destekleyin. 

• 3.-4. aydan itibaren bebeğinizi kucağınıza alarak ayna karşısına geçin. Ona ismi ile seslenin, çıkardığı sesleri tekrar ederek sizinle iletişim kurmasın fırsat verin. 

• Bebeğinizi olabildiğince çok aile görüşmelerine dahil edin. Akşam yemeğinde masada diğerlerinin konuşmalarını dinleyerek çok sayıda kelime öğrenir. 

• 12. aydan itibaren çocuğunuzun eline orta büyüklükte kırılmayan çelik ayna vererek “Bak benim burnum burada, senin burnun nerede?” şeklinde oyun oynayabilirsiniz.

• İlk iki yıl, çocuğunuzu televizyondan uzak tutun. Yapılan araştırmalar 2 yaş öncesinde televizyon izleyen çocukların bilişsel gelişimlerinin olumsuz olarak etkilendiğini, dil gelişimlerinin geciktiğini ortaya koymaktadır.

Bu dönemde aşırı televizyon izleme ile dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve otizm arasında ilişki olduğunu gösteren pek çok araştırma bulunmaktadır. Bu nedenle, uzmanlar önlem olarak 0-2 yaş çocuklarının televizyon ekranlarından uzak durmaları gerektiğini vurgulamaktadır. 

• Resimli kitaplar okuyun. Sayfaları çevirmesi için fırsat yaratın. Okuduğunuz hikayeler hakkında basit sorular sorun. Resim göstererek “Bu ne?” diye sorun. 

• Masal, çocuk şarkıları, ninni, klasik müzik dinletin. 

• Radyonuzu açın ve programları değiştirin. Müzik ve haberler, bebeğinizin değişik tonlu sesler duymasını sağlayacak, duyduklarına tepki verecektir. 

• Ebeveynler bebeklerine karşı hissettikleri sevgiyi ifade ederken bazen bebeksi konuşmayı yeğlerler. Çocuğunuzla bebeksi konuşmak yerine onunla doğal şekilde konuşmaya özen gösterin. 

• Onun çıkardığı sesleri taklit edin. Bebeğinizin söylediği “ ba ba”, “de de” gibi sesleri içeren cümleler kurun. Örneğin, “baba seni seviyor”, “dedi geldi” gibi. 

• Çocuğunuzun “anne” yerine “anni”, “baba” yerine “papa” gibi eksik söylediği bu temel kelimeleri aynen tekrarlamak yerine, bu kelimeleri doğru telaffuz ederek ona model olun. 

• Bazı çocuklar iletişim kurarken konuşmak yerine, beden dilini kullanmayı tercih ederler; örneğin su içmek isteyen bir çocuk, “su” demek yerine parmağınla bardağı işaret eder. Anne-babalar ise onların beden dilini ustaca çözerek isteklerini yerine getirirler. Bu durumda çocuk konuşmak için çaba göstermekten vazgeçer. 

• Altını değiştirirken yumuşak sesle şarkılar söyleyin. Günlük hayatınızda neler yaptığınız hakkında, bebeğinizin hayatında olan kişiler veya ev hayvanlarına ilişkin şarkılar yaratarak söylemeyi deneyebilirsiniz. 

• Bir yaşından itibaren bebeğinize çevresini keşfetmesi için fırsat tanıyın. 

• Etrafındaki insanlara, çocuklara tepki göstermesi için onu cesaretlendirin; gülümsemek, baş baş yapmak gibi. Yaşıtlarıyla zaman geçireceği ortamlarda bulunmasını sağlayın; örneğin oyun alanları gibi.

• 1.5 yaşından itibaren bebeğinize resim kağıdı ve boyalar vererek resim yapması için destekleyin. 

• Bebeğinizi 18 aylıktan itibaren müzik eşliğinde dans etmesi için teşvik edin. Hızlı müzikle hızlı dans ederek “hızlı” sözcüğünü kullanın. Dingin müzikle yavaş hareket ederek “yavaş” sözcüklerini öğrenmesini sağlayın. 

• 2 yaşından itibaren bebekler gözledikleri olayları taklit etmeye başlarlar. Bu dönemde çocuğunuzla birlikte günlük yaşantısıyla ilgili oyunlar oynayabilirsiniz. Örneğin bebeği yıkama, uyutma, yemek yedirme gibi. 

2. Çocuğunuzla Seveceği Eğlenceli Oyunlar Oynayın 

Çocuğun dil gelişimini desteklemenin en güzel yolu oyunlardır. Özelikle terapi sürecinde ve çocuğun ailesiyle evde geçirdiği zamanlarda gelişimine uygun oyunlarla çocuğa eşlik etmek oldukça önemlidir. Çocuklar dünya bilgisine ebeveynleri aracılığı ile ulaşmaktadır. Ebeveynler olarak çocuğumuzu iyi bir iletişimci haline gelmesi için desteklemeliyiz. Konuşma ise bunun beraberinde gelecektir.

Çocuğun dil gelişimini desteklemek üzere yapılandırılmamış ya da yarı yapılandırılmış oyunlar kullanılabilir. Oyunlarda öğretme amacı içinde olmamalıyız.

Çocuğunuzun gelişimsel düzeyine göre hangi oyuncaklarla nasıl oyunlar oynanması gerektiği, ebeveynlerin bu süreç içerinde nasıl bir tutum içerisinde bulunması gerektiği uzman tarafından değerlendirilip çocuğa uygun bir program oluşturulmalıdır. Çocuklar özellikle oyun yoluyla çevresinde gördüklerini deneyimlemektedir.

3. 2 ila 4 Yaş Arası Küçük Çocuğun Dil Gelişimi İçin Bunları Deneyin 

• Öncelikle çocuğunuzla anlaşılır bir şekilde konuşun. İyi bir konuşma örneği olun.
• Anladığınızı göstermek için çocuğunuzun söylediklerini tekrarlayın. Söylediklerine eklemeler yapın. "Meyve suyu ister misin? Meyve suyum var. Elma suyum var. Elma suyu ister misin?" gibi kelimeler kullanın.
• Bazen bebek dili kullanmak sorun değil. Yetişkin kelimesini de kullandığınızdan emin olun. Örneğin, "Din-din zamanı geldi. Şimdi akşam yemeği yiyeceğiz."
• En sevdiğiniz veya bilindik şeylerin resimlerini kesin. Bunları binilecek şeyler, yenilecek şeyler ve oynanacak şeyler gibi kategorilere koyun. Resimleri karıştırıp eşleştirerek komik resimler yapın. Bir köpeğin araba direksiyonunda olduğu bir resmi yapıştırın. Resimde neyin yanlış olduğunu ve bunu "düzeltmenin" yollarını konuşun.
• Çocuğunuzun anlamasına ve soru sormasına yardımcı olun. Evet-hayır oyununu oynayın. "Senin adın Ayşe mi?" ve "Bir at uçabilir mi?" gibi sorular sorun.
• Çocuğunuzun sorular uydurmasını ve sizi kandırmaya çalışmasını sağlayın.

• Bir seçenek içeren sorular sorun. "Elma mı yoksa portakal mı istersiniz?" "Kırmızı gömleğini mi yoksa mavi gömleğini mi giymek istersiniz?"
  Çocuğunuzun yeni kelimeler öğrenmesine yardımcı olun. Vücut parçalarını adlandırın ve onlarla ne yaptığınızı anlatın. "Bu benim burnum. Çiçekleri,
• kekleri ve sabunu koklayabiliyorum."
  Basit şarkılar söyleyin ve tekerlemeler söyleyin. Bu çocuğunuzun konuşma ritmini öğrenmesine yardımcı olur.
• Tanıdık nesneleri bir kutuya koyun. Çocuğunuzun bir tanesini çıkarmasını ve size adını ve nasıl kullanılacağını söylemesini sağlayın. "Bu benim topum. Onu sektiriyorum. Onunla oynuyorum."
• Tanıdık insanların ve yerlerin resimlerini gösterin. Kim oldukları ve neler yaşandığı hakkında konuşun. Yeni hikayeler uydurmayı deneyin.
  

 4 ila 6 Arası Küçük Çocuğun Dil Gelişimi İçin Bunları Deneyin 

• Çocuğunuz sizinle konuşurken dikkat edin.
• Konuşmadan önce çocuğunuzun dikkatini çekin.
• Çocuğunuz size bir şey söylediğinde onu övün. Sözlerini anladığınızı gösterin.
• Konuştuktan sonra duraklayın. Bu, çocuğunuza cevap verme şansı verir.
• Çocuğunuzun yeni kelimeler öğrenmesine yardımcı olmaya devam edin. Yeni bir kelime söyleyin ve ne anlama geldiğini söyleyin veya anlamasına yardımcı olacak şekilde kullanın. Örneğin, "araba" yerine "araç" kelimesini kullanabilirsiniz. "Sanırım aracı markete götüreceğim. Yürüyecek kadar yorgunum." diyebilirsiniz.
• "İlk", "orta" ve "son" veya "sağ" ve "sol" gibi kelimeler kullanarak şeylerin nerede olduğunu konuşun. "Yukarı" ve "aşağı" veya "açık" ve "kapalı" gibi zıtlıklar hakkında konuşun.
• Çocuğunuzun sizin tarif ettiğiniz şeyi tahmin etmesini sağlayın. "Yerleri süpürmek için kullanıyoruz" deyin ve süpürgeyi bulmasını sağlayın. "Soğuk, tatlı ve tatlı olarak iyi. Çilek severim" deyin, böylece "dondurma"yı tahmin edebilirler.
• Öğe grupları veya kategoriler üzerinde çalışın. Bir gruba ait olmayan şeyi bulun. Örneğin, "Bir ayakkabı bir elma ve bir portakal ile uyumlu değildir çünkü onu yiyemezsiniz. Yuvarlak değildir. Bir meyve değildir."
• Çocuğunuzun iki ve üç adımlı talimatları takip etmesine yardımcı olun. "Odanıza gidin ve bana kitabınızı getirin" gibi kelimeler kullanın.

• Çocuğunuzdan yol tarifi vermesini isteyin. Size bloklardan bir kule inşa etmeyi anlatırken onların talimatlarını takip edin.
• Çocuğunuzla "ev" gibi oyunlar oynayın. Onların ebeveyn olmasına izin verin ve siz de çocuk gibi davranın. Evdeki farklı odalar ve mobilyalar hakkında konuşun.
• Birlikte televizyonda veya tablette film izleyin. Çocuğunuzun ne izlediği hakkında konuşun. Ondan sonra ne olabileceğini tahmin etmesini isteyin. Karakterler hakkında konuşun. Mutlular mı yoksa üzgünler mi? Hikayede ne olduğunu anlatmalarını isteyin. Birlikte bir sahneyi canlandırın veya farklı bir son uydurun.

• Dil öğrenmek için günlük görevleri kullanın. Örneğin, menüdeki yiyecekler ve mutfaktayken renkleri, dokuları ve tatları hakkında konuşun. Eşyaları nereye koyacağınız hakkında konuşun. Peçeteyi masaya, kucağınıza veya kaşığın altına koymalarını isteyin. Peçetenin kime ait olduğunu konuşun. "Bu benim peçetem." "Bu babanın." "Bu Ayşe'nin." deyin. (Çocuğunuzun adını söyleyin)
• Birlikte market alışverişine çıkın. Ne satın alacağınızı, kaç şeye ihtiyacınız olduğunu ve ne yapacağınızı konuşun. Boyutlar, şekiller ve ağırlık hakkında konuşun.

5. Bebeğiniz Geç Konuşuyorsa Dikkat! 

• Çocuğunuzun dil gelişimi konusundaki endişelerinizi uzmanlarla paylaşmaktan kaçınmayın

Eğer çocuğunuz 1 yaş civarında ilk kelimelerini söylemediyse, 2 yaşına geldiğinde iki kelimelik cümleler kurmuyor, sesleri ve hareketleri taklit etmesini gözlemlemiyorsanız, konuşulanları anlamıyor verdiğiniz yönergeleri yerine getirmiyorsa ve yaşından beklenen düzeyde konuşması yoksa gelişimsel değerlendirme yaptırmak ve gerekli desteği almak için geç kalmayın.