Çocuğun Yaşadığı Sorunlar Uyku Kalitesini Bozuyor

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 27.09.2017 - Güncelleme : 28.03.2024

Anne-babaların psikologlara en çok danıştıkları birkaç konudan biri çocuklarda yaşanan uyku sorunları. Peki ama çocuk neden yalnız uyumak istemez? Çocuğun uykuya dalamama, yalnız yatmama, kâbus görme sorunlarının gerisinde psikolojik problemlerin bulunabileceğini söyleyen uzmanlar; çocuğun yaşadığı sorunların uyku kalitesini olumsuz etkileyebileceğine dikkat çekti.

Aile yaklaşımının; yargılayıcı, cezalandırıcı ve empatiden uzak olduğunda, sorunların artabileceğine ve tabloya, davranış sorunlarının da eklenebileceğini anlatan Uzman Klinik Psikolog Aynur Sayım, çocuklarda ortaya çıkan uyku sorunlarının çocuğun gelişimi üzerinde olumsuz etkilere yol açabileceğine dikkat çekti. 

Çocuğunuzun ihtiyaç duyduğu uykuya almasına nasıl yardımcı olabilirsiniz? Çocuklarda yaşanan uyku problemlerine dair uzman önerileri bu konuda size yol gösterici olabilir. 

Çocuklar Neden Uykusuzluk Yaşar? 

1. Çocuk ile Aile Arasında İletişim Bağı Sağlıklı ve Yeterli Olmalı   

Çocuğun aile içinde yaşadığı sorunlar uyku kalitesini bozar. Ebeveynleri ile aralarında yeterli iletişim olmayan çocuk yalnız yatmak istemeyebilir. Onlarla doyurucu bir ilişki yakalayamayan çocuk da yatağına gitmek istemez, iletişimi devam ettirme peşindedir.   

Çocuğumu yatağına yatıramıyorum, yatmak istemiyor, yalnız yatmak istemiyor, yanımıza geliyor, korkuyor, sık sık uyanıyor, uykuda diş gıcırdatıyor gibi şikâyetler alabiliyoruz. Çocukta uyku sorununun pek çok nedeni olabiliyor. Bu nedenler, fiziksel ve duygusal kaynaklı olabiliyor.

2. Uyku, Bebek Gelişimi Açısından Temel Gereksinimdir 

Doğumdan itibaren ilk yıl, bebeğin bedensel gereksinimleri ve şikâyetleri, ortamın ısısı, gürültü, annenin bebek ile kurduğu güven ilişkisi, ihtiyaçlarını karşılama biçimi, annenin psikolojisi, uykuyu etkiler. Bebek, acıkır, gazı vardır, diş çıkartıyordur, reflüsü vardır.

Uyku, bebek gelişimi açısından temel gereksinimdir. Her çocuğun uyku alışkanlıkları ve gereksinimi farklılıklar gösterir. Yeni doğan bebekler günde 16-17 saat uyurlar fakat bu, sık aralıklarladır.

• İkinci yıldan sonra ortaya çıkıyor 

Uyku sorunlarının büyük kısmının ikinci yıldan itibaren ortaya çıkıyor. Uykuya dalma sıklıkla zor olur. Sonraki dönemlerde de korkular, çocuğun anksiyetesinin yüksek olması, uyurgezerlik, diş gıcırdatma görülmeye başlar. Çocuklar davranış diliyle konuşurlar. Eğer bir sorun yaşıyorlarsa bunu, davranış sorunlarıyla ifade ederler. Uykuya dalmada zorluk ve uyku bölünmeleri, uykuda alt ıslatma, genellikle çocukta sorun alanının habercisidir.

Bir Çocuk Neden Uyumak İstemez?

3. Çocuklarda En Sık Görülen Uykusuzluk Nedenleri

• Doyurucu ilişki eksikliğine dikkat!

Çocuğun kendi odasında yalnız uyumak istememesinin ardından bazı nedenler olabilir.  

Çocuk, anne-babadan ayrılıp odasına geçmek istemeyebilir. İçeride bir hareket, dinamizm vardır ya da anne ya da baba geç geliyordur veya çocukla aralarında yeterli iletişim yoktur, onlarla doyurucu bir ilişki yakalayamayan çocuk da yatağına gitmek istemez, iletişimi devam ettirme peşindedir. 

İnsanların uykuya dalmakta veya uykuyu sürdürmekte zorluk yaşadığı bir durum olan uykusuzluk; yalnızca yetişkinleri değil aynı zamanda giderek artan sayıda çocuğu da etkiliyor. 

4. Neler Çocuğun Uyku Kalitesini Olumsuz Etkiler?

• Yaşadığı sorunlar uyku kalitesini bozar 

Anne-baba arasında sorunlar, kavgalar veya anne-babanın psikolojik sorunları varsa; çocukla iyi, güven veren bir ilişki tarzları oluşmamışsa; çocuk, kardeş kıskançlığı yaşıyorsa; okul, öğrenme, uyum sorunları varsa, çocuğun anksiyetesi yükselir. Bu huzursuzluk, uyku kalitesine yansır.

Korkuyorum diyebilir, anne-babaya yakın olmak isteyebilir, hele ki küçük kardeş anne-babanın odasında ve o ayrı odada yatıyorsa, o odaya gelme girişimi genellikle olacaktır.

• Geçiş nesnesine bağlanabilir 

Çocuk anneden ayrışmaya tahammül edemediği dönemde, bu her çocukta değişken olmakla birlikte, 2-3 yaş arası olur, bir geçiş nesnesine bağlanabilir. Bu bir battaniye, annenin bir eşyası, yumuşak bir oyuncak olabilir. Bundan dolayı çocuğu yargılamamak, o eşyayı yok etmemek gerekir. Çünkü çocuğun gelişiminde bir anlamı vardır bu nesnenin, bir sonraki döneme geçebilmesi için, çocuk kendisine bir yol bulmuştur.” 

Nörolojik sorunların neden olduğu uyku sorunlarının da olabildiğini ifade eden Aynur Sayım, bu durumlarda bir nörolog yardımına başvurmanın gerekli olduğunu söyledi.

Gece Uyumayan Çocuğa Ne Yapmalı?

•  Gece terörü yaşayabilir 

Uyurgezerlik ve uykuda konuşmak çocuk derin uykuda iken oluşur. Gece terörü, genellikle uykuya daldıktan birkaç saat sonra görülen şiddetli panik nöbetine benzer. Çocuk korku içinde kendinde değildir. Amaçsız hareketler yapar. Sonra sakinleşir ve yeniden uykuya dalar. 

5. Uyku Düzeni Olmayan Çocuk İçin Ne Yapmalı?

• Ailenin yaklaşım biçimi önemli 

Çocuğun uyku düzeni ailenin tutumuyla ilgildir. Sorunun çözümü için gerektiğinde uzman desteği almak önemli.  

Aile, disiplinde yetersiz kalıyorsa, çocukta diğer davranışlarında olduğu gibi bu konuda da dirençler olabilecektir. Çocuk da iç disiplinini oluşturamayacaktır. 

Ailelerin uyku sorunu olan çocuğa yaklaşım biçimi de sorunun çözülmesi veya pekişmesi açısından önemli role sahip. Nedenini anlamadığımız bir sorunu çözme çabasına girersek, yanlış davranmış oluruz. Bu sayılan nedenlerden hangisi yaşanıyorsa, o neden üzerinde çalışılmalıdır.  

Yatma vaktine kadar geçen süre çocuğun uykuya dalma yeteneğini önemli ölçüde etkileyebilir. 

Uyumayan Çocuk İçin Aileler Ne Yapmalı?  

Uzman Klinik Psikolog Aynur Sayım, uyku sorunu yaşanıyorsa, bir çocuk-ergen psikiyatristinin muayenesi, nörolog desteği gereken durumlarda psikiyatrist- nörolog işbirliğinin sağlanması, tanı sonrası, tedavi programının yapılmasını önerdi; psikolog çalışmalarında da çocuğun psikoterapisi, ailenin ve okulun danışmanlığı birlikte götürülmesi tavsiyesinde bulundu. 

Ailelerin yaklaşımı yargılayıcı, cezalandırıcı ve empatiden uzak olursa, sorun artabilir ve tabloya, davranış sorunları da eklenebilmektedir.

6. Bebeğin ve Çocuğun Uyku Sorununun Aşılması İçin Ailelere Öneriler

• Bebeğin ihtiyaçlarını zamanında karşılayın 

Bebeğin ihtiyaçlarına duyarlı olup, ihtiyaçlarını zamanında karşılayın, bebeği uykudan sık uyandırmayın, fazla uyaran vermeyin.  

• Güvenli ilişki kurun 

Çocuğunuzla güven veren bir ilişki kurun. Ona bireyselleşmesi için destek olun, ona güvendiğinizi hissettirin, fazla korumayın, ama ihmal de etmeyin. 

Uyku öncesi ortamı sakinleştirin. Gürültü, hareketli ve eğlenceli bir ortam varsa, çocuk uyumak istemez. 

• Ona zaman ayırın 

Çocuğunuza düzenli zaman ayırın ve onunla kaliteli, keyifli, etkileşim içeren paylaşımlarda bulunun. Oyun oynamak, aktivite yapmak gibi. 

Çocuğunuzu bu sorundan dolayı yargılamayın, cezalandırmayın, hele ki korkuları ve anksiyetesi nedeniyle uyuyamıyorsa, onu anlamaktan uzak bir yaklaşım, hem ilişkinizi bozacak, hem çocuğun sorunu daha da büyüyecektir.  

Onu anlamaya çalışın, dinleyin, rahatlatın.

• Ödül sistemi kurun 

Disiplin sorunu var ise davranış, puanlama çalışmaları yaparak, ödül odaklı ve kararlılık içeren bir sistem kullanabilirsiniz. Çocuğun yanında tartışmayın, birbirinizi eleştirmeyin, sürekli her yerde bu sorundan bahsetmeyin. 

Çocuğun uyumunda, dikkatinde, öğrenmesinde sorunlar varsa, alt ıslatıyorsa, agresif ya da içe kapanımı varsa, mutlaka bir uzman yardımı alın.