Ruh Sağlığınızı Korumanın 12 Yolu

Ayşegül BAŞARAN
Yayın : 07.10.2016 - Güncelleme : 07.12.2023

Herkesin zaman zaman sorunlarla karşılaştığı ve bunaldığı dönemler olabilir. Böyle zamanlarda ruh sağlınızı nasıl koruyacağınızı biliyor musunuz? Her ne kadar çevremizde sevdiklerimiz veya fikir alabileceğimiz kişiler olsa da bazen bir profesyonelden yardım almamız gerekebilir. Nasıl vücudumuzda bir yara olduğunda tedavisi varsa, ruh sağlığımızda da birtakım yaralar olabilir ve bunların da tedavisi mümkündür.

Ruh sağlığınızı korumak aynı zamanda; fiziksel sağlığınıza dikkat etmenize, duygusal ve ruhsal ihtiyaçlarınızı fark etmenize, güçlü ilişkiler geliştirmenize, sürdürmenize ve hayatınızın farklı alanlarında dengeyi sağlamanıza yardımcı olacaktır.

Ruh sağlığı ve hastalıklarının toplumda farkındalığını artırmak amacıyla, Üsküdar Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Nevzat Tarhan, ruh sağlığının korunmasında atılması gereken adımlar hakkında bilgi verdi. 

Ruh sağlığındaki olumsuzluklar ihmal edildiğinde veya geri plana itilip bastırıldığında bir süre sonra daha zorlu ve daha büyük psikolojik sorunla karşılaşılabilir. Dengenizi korumak veya kendinizi yeniden dengelemek için bu ipuçlarını deneyin.

 Kendimizi kötü hissetiğimizde daha iyi hissetmek için ne yapabiliriz sorusunun yanıtı... 

Ruh Sağlığını Korumanın Yolları Nelerdir?

1. Değerlerimiz, Ruh Sağlığımızı Koruyor

Erdem olarak kabul ettiğimiz kavramların, koruyucu ruh sağlığı değerleri olduğunu belirten Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, toplumun bir bina, bireylerin binanın yapı taşları, değerlerin ise çimentosu olduğunu söyledi. Çimentosuz bina nasıl kolayca dağılırsa toplumun da aynı duruma maruz kalabileceğine dikkat çeken Tarhan, değerlerin psikolojik dinamiği ve yerinde kullanılmasının hem toplum ruh sağlığı hem de koruyucu ruh sağlığı açısından önemli olduğunun altını çizdi.

“Toplum bir bina, bireyler binanın yapı taşları, değerler ise çimentosudur” diyen Prof. Dr. Tarhan, çimentosuz binanın kolayca dağılacağı gibi toplumun da aynı duruma maruz kalabileceğini kaydederek değerlerin psikolojik dinamiği ve yerinde kullanılmasının hem toplum ruh sağlığı hem de koruyucu ruh sağlığı açısından önemli olduğunun altını çizdi.

2. Neler Bizi Aslında Mutlu Eder?

Toplumun geneli tarafından kabul edilen ortak kavramlar olan değerlerin bir anlamda, mutluluğun standartlar kümesi olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Tarhan, “Standartları, evrensel doğrular şeklinde tanımlayabiliriz. Burada önemli olan, benimsediğimiz değerlerin biyolojik çıkarımızla örtüşüyor olmasıdır. Eğer kişi kendine aykırı bir değer benimsemişse, kendi içinde bir çatışma yaşar.

Bu sebeple insan, kabullendiği değerlerin mutluluk getirmesi için, ‘biyolojik çıkar + değer = mutluluk’ şeklinde özetlenebilecek formüle uymaya çalışmalıdır. Erdemler, insanlar arası ilişkilerde kendilerini göstermekle birlikte müzik, resim, heykel, tiyatro benzeri sanatların herhangi bir dalında da varlık kazanabilir.

Değerler öğrenilmesi gereken kavramlardır. İnsan, mutluluğunda etkin rol oynayan değerleri, sosyal öğrenme metoduyla sonradan kazanır. Toplumsal anlamda öğrendiği erdemler vasıtasıyla mutluluğa ulaşır” diye konuştu.

3. Erdemler Koruyucu Ruh Sağlığı Değerlerimizdir 

Bir değerin kabul edilebilir olması için ona duygu yüklenmesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Tarhan, erdemlerin koruyucu ruh sağlığı değerleri olduğunu kaydederek şunları söyledi:

“Her değerin duygu, düşünce ve davranış boyutu vardır. Bizim için kıymet ifade eden bir kavramı doğru kabul etsek de onun varlığını duygusal olarak hissedemiyorsak, o değeri uygulamaya geçiremeyiz. Bu da göstermektedir ki bir değerin kabul edilebilir olması için ona duygu yüklenmesi şarttır. Daha sonra bu duygu, kişilik haline gelir ve düşünce yönetimini başlatır. Zira değerler aynı zamanda, düşünceyi de yöneten standartlar kümesidir. 

Bizler, düşüncelerimizin sınırlarını belirleyerek, zihnimizde o düşünceyle ilgili bir kavram oluştururuz. Erdem olarak kabul ettiğimiz bu kavramlara aynı zamanda “koruyucu ruh sağlığı değerleri” de diyebiliriz. Erdem kelimesi, olumlu değerlerin anlatımında da kullanılan bir kavramdır.” 

 Ruh sağlığınızı korumak için yapacağınız etkinlikler hayata bakış açınızı güzelleştirebilir. 

4. İyi ile Kötü Arasındaki Denge Sağlanmalı

Koruyucu ruh sağlığı değerlerinin yaşama etkisinin, insan beyninde değerlerin temelini oluşturan “İyiliğe yönelmek ve kötülüğe yatkın olmak” istekleri arasındaki dengeye bağlı olduğunu belirten Prof. Dr. Tarhan, şunları söyledi:

“Değerler “araç ve amaç değerler” olarak ikiye ayrılır. Amaç değer, insan hayatındaki soyut hedefleri tanımlar. Araç ise insanı hayattaki hedefine götüren yoldur. Amaç erdemleri farklı açılardan bakarak, kendi içinde dört gruba ayırabiliriz.  

• Birinci grup sevgi ve güven eksenindedir. Dolayısıyla burada insanları sevmek, şefkatli olmak ve iyilik yapmaktan zevk almak yer alır.  
• İkinci grup erdemler, sosyal sınırları belirler. Bu sınıfın değerleri arasında dürüst ve adil olmak, saygıyla donanmak ve hayatında yalana yer vermemek sayılabilir.  
• Üçüncü kategoride iletişim biçimini belirleyen erdemler vardır; hoşgörülü, barışçıl, içten ve anlayışlı olmak bu gruba dahil edilebilir.  
• Dördüncü kümede ise iç disiplin ekseninde bulunan erdemler mevcuttur. Paylaşımcılık, alçakgönüllülük, yardımseverlik ve uzlaşma taraftarı olmak gibi değerler, bu kümede zikredilebilir.  

Saydığımız bütün bu erdemler, farklı kültür ve dinlerde değişik boyutlarda önemsense de, insan beyninde değerlerin temelini oluşturan iki türlü duygu vardır: İyiliğe yönelmek ve kötülüğe yatkın olmak.

İnsanoğlu, hayatının doğru şekilde devam etmesi için bu iki istek arasında denge kurmayı başarmalıdır. Zira koruyucu ruh sağlığı değerlerinin yaşama etki etmesi, bu dengeye bağlıdır.

Değerlerin hayata geçirilmesinde en önemli konulardan biri, araç olan erdemlerin, en az amaçlar kadar doğru olması gerektiğidir. Bir konuda insanın isteklerini oluşturan amaç, talebin niteliğini belirleyen ise araçtır.

Bizler, isteklerimizi hedeflerimize uygun şekilde belirleriz; ancak arzularımızın hangi vasıtalarla vücuda geleceğini de göz ardı etmeden ilerleriz. Örneğin bir insana kendi iyiliği için acı çekeceği şeyler yaşatmak doğru gibi görünse de, iyiliğin aracı olarak ıstırabın seçilmiş olması, aslında doğru bir yöntem değildir.”

Kendinizi Kötü Hissettiğiniz Zamanlarda Bunları Deneyin 

5. Ruh Sağlığınızı Korumanın 12 Yolu 

5.1.  Duygularınızı İfade Edin

Nasıl hissettiğiniz veya karşılaşabileceğiniz sorunlar hakkında güvendiğiniz biriyle konuşun. Bu duygularınızı içinizde tutmak sizi daha kötü hissettirebilir.

İş hayatında ruh sağlınızı nasıl koruyacağınızı biliyor musunuz?

5.2. Güvendiğiniz Biriyle Konuşun

İster bir arkadaş, ister bir aile üyesi veya bir meslektaşınız olsun, güvendiğiniz biriyle konuşmak size iyi gelebilir. Yaşadıklarınızı sizi  önemseyen biriyle açıkça paylaştığınızda kendinizi daha iyi hissedebilirsiniz.

Yüz yüze etkileşimlerin sınırlı olduğu bir bölgede yaşıyorsanız, yine de sevdiklerinizle görüntülü arama, telefon görüşmesi veya mesajlaşma uygulaması aracılığıyla iletişim kurabilirsiniz.  

5.3. Sınırlarınızı Belirleyin

Sevmediğinizi veya artık yapmak istemediğinizi bildiğiniz etkinliklere “hayır” demekten korkmayın. Bu, geceleri e-postaları kontrol etmemeyi, sevmediğiniz toplantılara katılmamayı veya günün belirli saatlerinde telefonunuza cevap vermemeyi içerebilir...

5.4. Fiziksel Sağlığınıza Dikkat Edin

Fiziksel öz bakım, zihinsel sağlık sorunlarının belirtilerini yönetmenin önemli bir yoludur. Sağlıklı beslenmek, yeterince uyumak ve düzenli egzersiz yapmak fiziksel sağlığınıza dikkat etmenin birkaç yoludur.

Vücudunuza iyi bakın: Kendinize fiziksel olarak bakmak zihinsel sağlığınızı iyileştirir:

• Besleyici, sağlıklı yemekler yiyin.
• Sigara içmeyin. ( en azından azaltın)
• Bolca su için.
• Depresyon ve kaygıyı azaltmaya ve ruh halini iyileştirmeye yardımcı olan egzersizleri deneyin. 
• Yeterince uyuyun. (Araştırmalar, uyku eksikliğinin özellikle üniversite öğrencilerinde yüksek oranda depresyona neden olduğunu

gösteriyor.)

5.5.  Zevk Aldığınız Aktiviteler Yapın

Herkesin kendi zorlukları ile başa çıkma mekanizması farklıdır. Sanat veya müzikle ilgilenmek, günlük tutmak veya sevdiklerinizle bir arada olmak gibi günlük aktiviteler gibi stresle başa çıkmanıza yardımcı olacak sağlıklı bir aktivite bulun.

Kendinize değer verin. Kendinize nazik olun ve saygılı olun;  özeleştiriden kaçının. Hobilerinize ve en sevdiğiniz projelere zaman ayırın veya ufkunuzu genişletin. Günlük bir bulmaca çözün, bir bahçeye veya saksıya çiçek diken, dans dersleri alın, bir enstrüman çalmayı öğrenin veya başka bir dil öğrenin.

Kendiniz veya sevdikleriniz için yemek pişirmek, evcil hayvanınızla oynamak, parkta yürümek, kitap okumak, film veya dizi izlemek gibi anlamlı ve keyifli bulduğunuz aktiviteleri yapmaya devam etmeye çalışın. 

Kendinizi mutlu hissettiren aktivitelerle düzenli bir rutine sahip olmak, zihinsel sağlığınızı korumanıza yardımcı olacaktır.

Stresle nasıl başa çıkacağınızı öğrenin: Beğenin ya da beğenmeyin, stres hayatın bir parçasıdır. Nefes egzersizlerini deneyin, Tai Chi yapın, egzersiz yapın, doğa yürüyüşü yapın, evcil hayvanınızla oynayın veya stres azaltıcı olarak günlük yazmayı deneyin. 

Ayrıca, gülümsemeyi ve hayattaki mizahı unutmayın. Araştırmalar gülmenin bağışıklık sistemini güçlendirdiğini, ağrıyı hafiflettiğini, vücudunuzu rahatlattığını ve stresi azalttığını gösteriyor.

5.6. Zararlı Maddelerden Uzak Durun

Hissettiklerinizle başa çıkmak için; uyuşturucu,  alkol veya tütün gibi zararlı maddeler kullanmayın. Bunlar kısa vadede daha iyi hissetmenize yardımcı gibi görünse de, uzun vadede daha kötü hissetmenize neden olabilir. Bu maddeler tehlikeleri olmalarının yanı sıra çevrenizdekileri de zarar verebilir.

5.7. Zihninizi Susturun

Meditasyon yapmayı, farkındalığı ve/veya dua etmeyi deneyin. Gevşeme egzersizleri ve dua, ruh halinizi ve hayata bakışınızı iyileştirebilir. Aslında araştırmalar, meditasyonun sakinleşmenize ve terapinin etkilerini artırmanıza yardımcı olabileceğini gösteriyor. Nefes egzersizleri de stresten uzaklaştıran aktivitelerden biridir. 

5.8. Kendinizi İyi İnsanlarla Kuşatın

Güçlü aile veya sosyal bağlantıları olan kişiler, genellikle bir destek ağı olmayanlara göre daha sağlıklıdır. Destekleyici aile üyeleri ve arkadaşlarla planlar yapın veya kulüp, sınıf veya destek grubu gibi yeni insanlarla tanışabileceğiniz etkinlikler arayın.

5.9. Gönüllü Çalışmalara Katılın

Başka birine yardım etmek için zamanınızı ve enerjinizi gönüllü olarak kullanabilirsiniz. İhtiyacı olan birine yardım etmek için somut bir şey yapmak kendinizi iyi hissedebilir. Ayırca yeni insanlarla tanışmanın harika bir yoludur.

5.10. Kendinize Gerçekçi Hedefler Koyun

Akademik, profesyonel ve kişisel olarak neyi başarmak istediğinize karar verin ve hedeflerinizi gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğunuz adımları yazın. 

Kendinize yüksek hedefler koyun ancak gerçekçi olun ve sınırlarınızı zorlayıcı program yapmamaya dikkat edin. Hedefinize doğru ilerlerken muazzam bir başarı ve öz değer duygusunun tadını çıkaracaksınız. 

Ruh Sağlığınızı Nasıl Koruyacağınızı Biliyor musunuz?

5.11. Hayatınızın Monotonluğu Kırın

Rutinlerimiz bizi daha verimli hale getirse; güvenlik ve emniyet duygularımızı artırsa da, sık tekrarlandığında sıkıcı bir programa neden olabilir. Günlük rutininiz değiştirmek için bir yolculuğa çıkabilir, farklı bir parkta yürüyebilir, evinize yeni fotoğraflar asabilir veya yeni bir restoranı deneyebilirsiniz. 

5.12. Profesyonel Yardım Alın

Karşılaştığınız stresle baş edemeyeceğinizi düşünüyorsanız,  doktorunuzla iletişime geçerek profesyonel yardım alabilirsiniz. Yalnız olmadığınızı ve duygusal sağlığınızı desteklemek için yapabileceğiniz şeyler olduğunu unutmayın.