Hiperaktif Çocuk İçin 5 Doğru Yaklaşım Önerisi

Prof. Dr. Yankı Yazgan
Yayın : 31.03.2015 - Güncelleme : 22.04.2025

Hiperaktif bir çocuk hem anne-baba, hem de ailenin diğer bireyleri için büyük bir üzütü ve sıkıntı kaynağı olabilir.

Çocuğunuza özellikle davranışlarını kontrol etmesinde yardımcı olabilmeniz için Çocuk-Genç ve Aile Psikiyatristi Prof. Dr. Yankı Yazgan’ın önerilerinden yararlanabilirsiniz.  

 Hiperaktivite sorunları olan çocukların bir noktada odaklanma ve davranma konusunda sorun yaşaması normaldir. Çocukta bu semptomlar devam ettiğinde; okulda, evde veya arkadaşlarıyla ilişkilerinde zorluklar yaşayabilir. 

1. Çocuklarda Hiperaktivite Tam Olarak Nedir?

Hiperaktivite, alışılmadık veya anormal derecede aktif olma durumudur. Genellikle hiperaktif çocuğun etrafındaki aileler ve öğretmenler bu durumu yönetmekte zorluk yaşayabilirler. Bu durum başlangıçta çocuktan çok, okul ve aileleri için bir sorundur. Ancak çoğu zaman çocuğu da mutsuz ederek depresyona dahi girmesine bile neden olabilir. 

Hiperaktif davranışlar bir çocuğu zorbalığın hedefi haline getirebilir veya diğer çocuklarla bağ kurmasını zorlaştırabilir. Okul çalışmaları onlar için daha zor görünebilir. Hiperaktif çocuklar davranışları nedeniyle sıklıkla cezalandırılırlar.

Hiperaktivitenin ortak özellikleri şunlardır:

• Çocuğun sürekli hareket halinde olması. 
• Kimi zaman çocuğun çevresine karşı saldırgan davranışlarda bulunması.
• Dürtüsel davranışlarda bulunması. 
• Kolayca dikkatinin dağılması. 

• Ödev ve Ev İşleri Konusunda Rutinler Geliştirin

Çocuğunuz için günlük bir program yapın. Çocuğunuzun uyandığı, yemek yediği, yıkandığı, okula gitmek için evden çıktığı ve yattığı saatlarin her gün belirli ve ayın olmasını sağlayın.

Çocuğunuzu kalabalık alışveriş merkezleri gibi çok fazla uyarının bulunduğu ortamlardan mümkün olduğunca uzak tutmaya çalışın. 

• Büyük Görevleri Daha Küçük, Daha Yönetilebilir Parçalara Ayırın

Çocuklar, görünüşte büyük görevlerle karşı karşıya kaldıklarında, bu görevler bize yönetilebilir görünse bile, kendilerini bunalmış hissedebilirler. Büyük işleri daha küçük görevlere bölmek, çocukların büyüyen zihinlerini bu görevler etrafında toplamalarına yardımcı olabilir.  Çocuğunuzdan"odasını temizlemesini" istemek yerine, "oyuncaklarını kabına koymasını" deneyin. 

Çocuğunuzun günlük olarak başvurması gerekenlerin bir kontrol listesini yapmak için birlikte program yapın; buna ev işleri, yatağa hazırlanma ve okula hazırlanma gibi görevler de dahildir. Çocuğunuzu tüm ödev görevlerinden haberdar olması için günlük bir planlayıcı yapın. 

Ödevlerini yapması için belirlenmiş bir zaman ve yer belirleyin. Çocuğunuza ödevlerin nasıl gittiğini saatte iki ila dört kez göstermesini hatırlatmak için bir zamanlayıcı kullanabilirsiniz. Çocuğunuzun görevleri arasında dinlenmesi, daha rahat hareket edebilmesi için  programlarınn aralarına molaları da dahil etmeyi unutmayın. 

2. Hiperaktif Çocuğa Olumlu Yaklaşımlarda Bulunun 

• Çocuğunuza Her Zaman Sevgi Dolu Yaklaşın 

Hiperaktif çocuklar büyüklerinin dikkatini ancak yanlış bir şey yaptıklarında çekerler. Çocuğunuzu güzel sözlerle, kucaklayarak ödüllendirmeniz, olumlu davranışları için küçük armağanlar vermeniz çok önemlidir. Anne-baba, aile bireyleri ve arkadaşlardan gelen bu tür olumlu destek ve sevgi çocuğunuzun kendini iyi hissetmesini sağlayacaktır.

Eleştiriyi Az, Övgüyü Fazla Yapın 

• Kurallara uyulduğunda övgüde bulunun ve ödüllendirin

Hiperaktif çocuklar genellikle diğer çocuklardan daha fazla eleştiri alırlar. Bu, çocuğun öz saygısını etkileyebilir. Bazı günler, iyi davranış aramanız gerekebilir, ancak iyi davranışı kötü davranışı eleştirdiğinizden en az beş kat daha sık övmelisiniz.

3. Hiperaktif Davranışlara Devam Ederse Bunu Deneyin 

• Rahatsız Olduğunuzda, Kayıtsız Kalın 

Büyükler hiperaktif çocukların davranışlarına çoğu zaman sinirlenir ve fiziksel cezalara daha başvurabilir. Dayaktan kaçınılmalıdır. Bunların yerine daha etkili disiplin teknikleri uygulayabilirsiniz. Örneğin, çocuğunuzun hiperkatif davranışları sizi fazlaca rahatsız ederse, ona o an için sırtınızı dönerek davranışına karşı kayıtsız kalın.

Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuğunuza Yardımcı Olacak Yaklaşımlar 

4. Hiperaktif Çocuğunuzun Dikkatini Başka Yöne Çekin 

Çocuğunuzun çok fazla heyecanlı veya hareketli olduğu onlarda başka bir aktiviteyle dikkatini dağıtmaya çalışın. Çocuğunuzun, çevresine yönelik tekmeleme, ısırma vs. gibi davranşılarına müdahale ederek engel olmanız gerekebilir. Onu, sakinleşene kadar bir süre yalnız başına bırakmanız fiziki cezalandırmadan çok daha iyi ve etkili bir yöntemdir. 

• Pratik Talimatlar veya Emirler Verin

Çocuğunuzun dikkatini çekmek için onunla göz teması kurun veya nazikçe koluna ya da omzuna dokunun. Birden fazla talimat veya uzun ifadeler ve sorular yerine konuya giren kısa, basit adımlar ve kısa komutlar verin.

Sakin Olduğunda Rahatsız Edici Davranışlarına Dair Çocuğunuzla Konuşun 

5. Hiperaktif Çocuğa Nasıl Yaklaşılmalı?

• Çocuğunuza Sağlıklı Alışkanlıklar Kazandırın 

Davranışlarını çocuğunuzla sakin olduğu anlarda tartışın ve onun bu davranışlarının sonuçlarını anlamasını sağlayın. Sonuçlarla karşılaşmak yeterli olmayabilir; hangi davranışın o sonuca yol açtığını ona göstermelisiniz.

Çocuğunuz hiperaktivite için ilaç kullanıyorsa, ilacı reçete edildiği şekilde aldığından emin olun. Sorunlar ortaya çıkarsa çocuğunuzun doktoruyla iletişime geçin.

Çocuğunuzun yeterli uyku aldığından, üç öğün, bir atıştırmalık ve günlük yeterli sıvıdan oluşan dengeli bir diyet uyguladığından; günlük bir egzersiz için bir çıkış yolu olduğundan emin olun.

Bu sağlıklı alışkanlıklar çocuğunuzun kendini en iyi şekilde hissetmesine ve hiperaktivitesini en aza indirmeye yardımcı olacaktır. 

6. Hiperaktif Çocuk İçin Sosyalleşmenin Önemi  

• Çocuğunuzun Arkadaşlık İlişkilerini Geliştirmesine Yardımcı Olun 

Çocuğunuzun ilişkiler kurmasına, güçlü sosyal beceriler geliştirmesine ve arkadaşlıklarını sürdürmesine yardımcı olun.

Çocuğunuzun kullanmasını istediğiniz davranış için iyi bir rol model olun. Çocuğunuzla haftada üç ila beş gün, ekran içermeyen özel zaman ayırın, bu sağlam bir ebeveyn-çocuk ilişkisini sürdürmenize yardımcı olur.

Çocuğunuzun en azından bir yakın arkadaşlık kurmasına yardımcı olun.

Daha küçük çocuklarla, ebeveynlerin oyun buluşmaları düzenleme ve ev sahipliği yapma veya çocukları aynı yaştaki çocuklarla aktivitelere dahil etme konusunda öncülük etmesi gerekebilir. Çocuğunuzun hoşlanacağı sosyal beceriler geliştirmesine yardımcı olacak aktiviteleri araştırıp katılımını sağlayabilirsiniz. 

7. Hiperaktif Çocuklar ve Aileleri İçin Davranışsal Terapi 

• Sorunun Üstesinden Gelemediğinizde Aile Olarak Davranışsal Terapiyi Düşünebilirsiniz

Davranış terapisi, ebeveynlerin ve çocukların birbirleriyle etkileşime girmenin en faydalı yollarını öğrenmelerine yardımcı olmak için faydalı bir terapidir.  Ebeveynler bu terapilerde uygun sınırları nasıl koyacaklarını, kuralları nasıl uygulayacaklarını, iyi davranışları nasıl teşvik edeceklerini öğrenebilirken; çocuklar davranışlarını kontrol etmeyi öğrenirler ve bu evde ve okulda faydalıdır.