Kansızlık (Anemi) Problemini Hafife Almayın

Melis DEMİRYAS
Yayın : 21.03.2014 - Güncelleme : 01.12.2023

Anemi, dünya çapında 2 milyardan fazla insanı, özellikle de kadınları, fetüsleri ve çocukları olumsuz etkileyen, yeterince tanınmayan ve yeterince tedavi edilmeyen kronik bir durumdur.  Demir eksikliği dünya çapında en yaygın mikro besin eksikliğidir ve aneminin en sık nedenidir.

Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre tüm dünyada yaklaşık 2 milyar kişi kansızlık sorunu yaşıyor. Hamile kadınlar arasında demir eksikliği anemisi aynı zamanda erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebekler ve bebeğin demir depolarının azalması gibi olumsuz üreme sonuçlarıyla da ilişkilidir ve bu da gelişimin bozulmasına neden olabilir. 

Hematoloji Uzmanı Prof. Dr. Mustafa N. Yenerel, doğurganlık çağındaki kadınların bir sorunu olan anemi ile ilgili çarpıcı açıklamalarda bulundu.

Çocuk Hematolojisi Uzmanı Prof. Dr. Aziz Polat ise kansızlık belirtilerinin çocuklarda  görülmesi halinde erken tanı için mutlaka hekime başvurulması gerektiğine dikkat çekti.  

Demir Eksikliği Ciddi Hastalıkların Habercisi Olabilir 

1. Kansızlık (Anemi) Ne Gibi Problemlere Yol Açar? 

Çoğunlukla kadınlarda ve çocuklarda görülen kansızlık, genelde hafife alınıyor. Oysaki halsizlik, yorgunluk, çarpıntı ve nefes darlığı gibi şikayetlerle ortaya çıkan bu sorun, başka ciddi hastalıkların habercisi olabiliyor. Anemi, halk arasındaki adıyla kansızlık, toplumda sık görülen bir problem.

Anemi, alyuvarların içindeki oksijen taşıma görevini üstlenen ve hemoglobin olarak adlandırılan maddenin yaşa ve cinsiyete göre normal kabul edilen düzeylerin altında olması olarak açıklanıyor.

2. Kansızlığın (Aneminin) Belirtileri Neler?

• Tedavi Görüldüğü Halde Kansızlık Düzelmeyebiliyor 

Erişkin kadınlarda hemoglobin düzeyi için kabul edilen sınır 12 g/dl'dir. Anemi, bu kadar sık görülen bir durum olmasına rağmen maalesef gerek tanı, gerekse tedavi aşamasındaki aksaklıklardan ötürü hastaların çoğu kansızlık problemi olduğu ve çeşitli kan ilaçları kullandığı halde kansızlığının düzelmediğini söyleyerek hematoloji polikliniklerine başvuruyor.

 Kansızlık (Anemi) Probleminin En Açık Belirtileri Nelerdir? 

Halsizlik, yorgunluk, çarpıntı ve iş yaparken nefes darlığı en sık görülen şikayetler arasında yer alıyor. Kansızlığın hızlı geliştiği durumlarda örneğin kazalara bağlı ciddi yaralanmalarda ya da ani gelişen mide kanamasında yukarıda belirtilen bulgular dışında bayılma, şok, hatta koma dahi gelişebiliyor. Bu tip bulgular hemen bütün kansızlık nedenlerinde görülebiliyor. 

Demirin alyuvarlar dışında deri ve mukozayı örten hücrelerimiz için de gerekli bir madde olması nedeniyle eksikliğinde dudak kenarlarında çatlaklar, saç dökülmesi, ciltte kuruluk, bazen kaşıntı ile birlikte yutma güçlüğü ve tırnak bozuklukları gibi bulgular görülebilir.

3. Demir Eksikliği Anemisi Daha Çok Kimlerde Görülür? 

Kadınlarda demir eksikliği anemisi görülme nedeni adet kanamaları ve gebeliktir.  Adet kanamasının üç gün sürmesi, dört ve beşinci günlerde ise tamamen bitmiş olması gerekiyor.

Gebelerde de bebeğin ana rahmindeki gelişimi sonucu demir kullanımı artıyor. Bu durum süt verme döneminde de devam ediyor ve annelerde demir depoları da sınırda ise ciddi demir eksikliği anemileri görülüyor. Böyle durumlarda gebe kadınların daha kansızlık gelişmeden koruyucu amaçlı demir hapları ve folik asit vitamini kullanmaları öneriliyor. 

• Yetersiz Beslenen ve Vejetaryenlerde de Sıkça Görülüyor 

Risk altındaki bir diğer grup ise etten fakir beslenen kişiler ve vejetaryenler. Demirden zengin yiyeceklerin normal miktarlarda yenmesi demir eksikliğinden korunmada önemlidir.  Ancak uzun süreli kanama durumlarında bu yiyecekler de demir depolarının boşalmasını engelleyemez.

 Çocuklarda Kansızlık Belirtileri Neler?

• Çocuklarda Görülen Kansızlığın Nedenleri 

Çocuğun yaşına göre hemoglobin değerinin düşük olmasına ‘anemi’ denilmektedir. Bu hastalığın nedeni alyuvarların içinde bulunan hemoglobin vücuttaki tüm dokulara oksijen taşınmasını sağlıyor. Alyuvarların üretimi sırasında demire, Vitamin B12’ye ve folik asite ihtiyaç vardır. Bunların eksikliğinde alyuvar yapımı azalıyor ve kansızlık ortaya çıkıyor.

• Çocuklarda anemi en sık 6 ay ile 2 yaş arasında görülüyor

Çocuklarda bu dönemlerde en önemli anemi sebebi demir eksikliğidir. Çocuklarda kansızlık (anemi), en sık görülen kan hastalıklarında ilk sırada yer alıyor. 6 ay ila 2 yaş arasındaki çocuklarda iştahsızlık, kilo alamama, ciltte solukluk, huzursuzluk, anneye aşırı düşkünlük, ağladıktan sonra nefessiz kalma veya anormal şeyler yeme gibi sorunlar, çocuklarda görülen aneminin en yaygın nedeni olan demir eksikliğine işaret edebiliyor. 

Küçük yaşta uzun süre demir eksikliği olan çocuklarda IQ seviyesinin yaşıtlarına göre birkaç puan düşük olduğu gösterilmiştir. Demir eksikliğinde vücudun bağışıklık sistemi de etkileniyor. Dolayısıyla kansızlık hem IQ seviyesini etkileyerek çocuğun okul başarısının düşmesine, hem de bağışıklık sistemini etkileyerek daha sık hastalanıp daha geç iyileşmesine neden oluyor.

En yaygın nedeni demir eksikliği olsa da pek çok etken kansızlığa yol açabiliyor. Bu nedenle altta yatan etkenin zamanında teşhis ve tedavi edilmesi, çocuğun sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için çok önemlidir.

• Çocuklarda demir eksikliğinin belirti ve semptomları nelerdir? 

Çok az demir çocuğunuzun iyi fonksiyon görme yeteneğini olumsuz etkileyebilir. Ancak çocuklarda demir eksikliğinin çoğu belirti ve semptomu, demir eksikliği anemisi ortaya çıkana kadar ortaya çıkmaz. Çocuğunuzda demir eksikliği açısından risk faktörleri varsa doktoruyla konuşun.

Demir eksikliği anemisinin belirti ve semptomları şunları içerebilir: 

Soluk cilt
Tükenmişlik hissi, halsizlik
Soğuk eller ve ayaklar
Büyüme ve gelişmenin yavaşlaması
İştahsızlık
Anormal derecede hızlı nefes alma
Davranış sorunları
Sık enfeksiyonlar
Buz, kir, boya veya nişasta gibi besleyici olmayan maddelere karşı olağandışı istek

• Anne Sütü Alan Çocuklarda Demir Eksikliği Görülmüyor 

Anne sütündeki demirin emiliminin çok iyi olması nedeniyle doğumdan itibaren emzirilen çocuklarda 6 aydan önce demir eksikliği görülmüyor. Demir eksikliğini önlemek için prematüre bebeklere 2. ayda, zamanında doğan bebeklere de 4. ayda başlayarak bir yaşına kadar demir damlası verilmektedir.  Koruyucu damlaya rağmen demir eksikliği gelişen çocuklara ise daha yüksek dozda demir veriliyor. Bu nedenle tüm bebeklere 9-12. aylarda kan sayımı ile demir ve vitamin B12 düzeyi ölçümü yapılması tavsiye ediliyor. 

Demir eksikliği, çocukların gelişimi ve öğrenimini olumsuz etkileyebiliyor.

 Demir Eksikliği İçin Nasıl Beslenmeli? 

4. Demir Eksikliği Olan Çocuklar Nasıl Beslenmeli? 

İlk aylarda bebekler B12 vitaminini annelerinden alıyorlar. Bu yüzden annelerin hem gebelikte, hem de emzirme döneminde beslenmelerine dikkat etmeleri, ihtiyaç varsa demir ve vitamin ilaçları kullanmaları bebek için çok önemlidir. Zira, erken çocukluk döneminde vitamin B12 eksikliği olursa anemiye ilave olarak çocuğun nörolojik gelişimi duraklıyor. Oturma, emekleme, yürüme, öğrenme ve beyin gelişim gecikmesi olabiliyor.

Dolayısıyla vitamin B12 tedavisinin zamanında yapılması gerekiyor. Vitamin B12 eksikliği belirtileri “solukluk, iştahsızlık, çok uyuma, unutkanlık, konsantrasyon bozukluğu, baş dönmesi, denge bozukluğu, ağız içinde ve dilde çatlak, ağrı, kızarıklık, karın ağrısı, uzun süren ishal” olarak sıralanıyor.

Demir eksikliğini önlemek için atabileceğiniz diğer adımlar şunlardır:

Çocuğunuzu demir açısından zengin yiyeceklerle besleyin. Bebeğinize katı gıdalar vermeye başladığınızda (genellikle 4 ay ile 6 ay arasında), püre haline getirilmiş et ve püre haline getirilmiş fasulye gibi ilave demir içeren gıdalar verin. Daha büyük çocuklar için iyi demir kaynakları arasında kırmızı et, tavuk, balık, fasulye ve ıspanak bulunur.

Sütü aşırıya kaçmayın. 1 ila 5 yaşları arasında çocuğunuzun günde 2 bardaktan fazla süt içmesine izin vermeyin.

Emilimin artırılması için C vitamininden de zengin besleyin. C vitamini demirin emilimini artırmaya yardımcı olur. Turunçgiller, kavun, çilek, dolmalık biber, domates ve koyu yeşil sebzeler gibi C vitamini açısından zengin yiyecekler sunarak çocuğunuzun demiri emmesine yardımcı olabilirsiniz. (bu gıdalardan herhangi birine alerjisi varsa vermeyin.) 

Bu çocukların vitamin B12 yönünden zengin olan kırmızı ve beyaz et, karaciğer, dalak, yumurta, süt, yoğurt, peynir, kefir, balık (somon, sardalya, alabalık, ton balığı, uskumru) gibi gıdalarla beslenmeleri tavsiye ediliyor.

Çocuklarda demir eksikliği önlenebilir. Çocuğunuzun sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için, öğünlerinde ve atıştırmalıklarda demir açısından zengin gıdalara yer verin. Çocuğunuzun doktorundan tarama ve demir takviyesi konusunda bilgi alın. 

Kansızlık Hastalık Belirtisi midir?

5. Aneminin Nedeni Ortaya Konulmalı 

Kansızlık konusunda bilinmesi gereken en önemli şey kansızlığın bir sonuç olduğu ve buna yol açan nedenin ortaya konulması zorunluluğu. Bu nedenle kansızlıkla başvuran bir hasta karşısında acil durumlar dışında herhangi bir tedavi girişiminden önce tüm imkanlar kullanılarak aneminin nedeni ortaya konulmalı. 

Hangi Hastalıklar Anemiye Yol Açıyor?

• Nedeni Araştırılarak Tedavi Yoluna Gidilmeli 

Demir ve Vitamin B12 eksikliği dışında Akdeniz anemisi taşıyıcılığı ve hastalığı (talasemi), sarılıkla birlikte olan hemolitik anemiler, orak hücre anemisi ve kronik hastalık (böbrek, karaciğer, romatizmal, enfeksiyon) anemisi gibi etkenler de anemi nedeni olabiliyor. Lösemi hastalarında kemik iliğinin anormal hücrelerle kaplı olması sebebiyle alyuvar üretimi azaldığı için anemi oluşabiliyor.

Ciltte solukluk, kemik ağrıları, ateş, burun ve diş eti kanamaları, vücutta morluk, boyunda bezelerin büyümesi gibi belirtiler görüldüğünde mutlaka çocuk hematoloji uzmanına başvurmak gerekiyor.

Demir eksikliğine bağlı kansızlık durumlarında ise ayrıca demir eksikliğine yol açan nedenin de araştırılması gerekiyor. Eğer bu neden bulunabilirse tedavi de ona göre yönlendirilebiliyor.